Leren navigeren deelrapport 1 - Gemeenteraad Almere

Van beleidsdoelstellingen naar indicatoren
Paper in kader bijdrage 1ste fase onderzoek indicatoren
prof.dr. H. Aardema
Hoofdstuk 3
Inleiding
Op verzoek van de gemeenteraad voert de
Rekenkamer van de gemeente Almere een
onderzoek uit naar de ontwikkeling van indicatoren
voor programmabegroting / collegewerkplan.
De opdracht die de Rekenkamer voor dit
onderzoek heeft geformuleerd luidt als volgt.
‘Onderzoek de mogelijkheden om per programmaparagraaf
in het collegewerkplan redelijke
en hanteerbare indicatoren te ontwikkelen die
een maatstaf geven voor de doelmatigheid of de
doeltreffendheid van het gevoerde beleid.’
Het resultaat van het onderzoek zou moeten
zijn dat de Rekenkamer een voorstel presenteert
met betrekking tot de gewenste indicatoren per
programmaparagraaf, per indicator voorzien van
een nulmeting en een doelstelling voor 2010.
Uit de stukken maken wij op dat de Rekenkamer
zich ten aanzien van deze onderzoeksvraag intussen
breed heeft georiënteerd. Daarbij worden zowel
technisch-rationele factoren, als minder grijpbare
politiek-beleidsmatige en organisatorische factoren
betrokken. Dit spanningsveld maakt het naar de
indruk van de Rekenkamer niet eenvoudig om tot
de gewenste redelijke en hanteerbare prestatieindicatoren
te komen. Bestaande inzichten bieden
niet meteen uitkomst. Volgens de Rekenkamer is de
raad op zoek naar ‘iets nieuws’.
Tegen die achtergrond valt te begrijpen dat
de Rekenkamer verschillende invalshoeken
onderscheidt om tot de gewenste indicatoren te
komen.
Deze invalshoeken zijn:
1. Meetbaar zijn (invalshoek Onderzoek en
Statistiek). De Rekenkamer wijst op de wijze
waarop CBS en SCP gebruik maken van
aanwezige informatie. Nadeel is dat niet altijd
aansluiting wordt gevonden bij de geformuleerde
beleidsdoelstellingen. Het risico is dat veel wordt
gemeten, zonder te weten waar men heen wil.
2. Gerelateerd kunnen worden aan een
beleidsdoelstelling. Dit spoor wordt onder
andere gevoed vanuit het VBTB-traject: ‘Wat
willen we bereiken’ ‘Wat gaan we daarvoor
doen’ Deze methode werkt volgens de
Rekenkamer alleen als doelstellingen meetbaar
zijn opgeschreven, hetgeen lang niet altijd het
geval is. Het risico bestaat dat onduidelijk blijft
wat gemeten moet worden.
3. Leiden tot een permanente verbetering van de
organisatorische en beleidsmatige prestaties
(niet afrekenen, maar leren en verbeteren).
Daarbij spelen vraagstukken als ‘gebruik’,
‘valkuilen’, ‘randvoorwaarden’, et cetera.
Voordeel is dat de beperkingen van het werken
met indicatoren expliciet worden gemaakt.
Nadeel is dat deze invalshoek niet direct tot
een lijst van indicatoren leidt, terwijl dit wel
het doel is. Het risico bestaat dat er in de
organisatie angst ontstaat voor een controle- of
afrekencultuur.
De Rekenkamer veronderstelt dat een goede
indicator deze drie verschillende invalshoeken
integreert. De gekozen benaderingswijze en
veronderstellingen wil de Rekenkamer toetsen met
behulp van externe deskundigheid.
Daarbij wordt met name gekeken naar de
programma’s ‘Sociale en krachtige samenleving’,
‘Leren en werken’, ‘Veiligheid’ en ‘Evenwichtige
en duurzame ruimtelijke ontwikkeling van Almere’.
De Rekenkamer heeft ons gevraagd om een
bijdrage te leveren met betrekking tot het tweede
aandachtsgebied: het ‘VBTB-traject’.
Daarnaast is gevraagd om met name ten aanzien
van het onderdeel ‘ruimtelijke ontwikkeling’ de
drie meest zeggende indicatoren te benoemen.
Onze visie
Het denken over prestatie-indicatoren en over
meetbaarheid / control meer in het algemeen is
sterk in beweging. Werd gedurende de afgelopen
twintig jaar in de theorie en praktijk onder invloed
van het ‘New Public Management’ denken veel
heil verwacht van technisch-rationele stroomlijning
en beheersing van politiek-bestuurlijke en
ambtelijke processen, thans breekt in toenemende
mate het inzicht door – gesteund door empirisch
onderzoek – dat dit streven niet vanzelfsprekend
leidt tot een betere onderlinge communicatie en
tot betere prestaties.
Twintig jaar lang is te sterk gedacht dat alle
heil kan voortvloeien uit meten, registreren en
vastleggen.
12 Tussenrapportage aan de gemeenteraad