Leren navigeren deelrapport 1 - Gemeenteraad Almere

Hoofdstuk 5
door voorstanders in het verleden gepresenteerd
als oplossing voor het probleem van een gebrek
aan landbouwgrond en ruimte om woningen te
bouwen. Jaren later is het ook nog wel eens als
oplossing voor het ruimtegebrek van Schiphol
aangedragen: polder het Markermeer in en leg
daar een nieuwe luchthaven aan. Er zijn geen
objectieve problemen of oplossingen en causale
relaties ertussen zijn twijfelachtig of problematisch
en altijd politiek.
Dat politieke karakter van de interpretatie van
problemen, oplossingen en de relaties ertussen
is ook op een andere manier zichtbaar te maken.
Wie politieke debatten volgt, bemerkt al snel dat
deze zelden gaan over hoogdravende of zweverige
doelen, maar meestal over concrete voorzieningen.
Dat geldt voor lokale politiek net zozeer als voor
provinciale, landelijke of Europese. Op zijn best
worden die doelen erbij gehaald om het verhaal
statuur te geven, maar uiteindelijk draait het toch
altijd om de daadwerkelijke, concrete beslissingen:
komt die weg er, gaat er meer geld naar het
jongerenwerk en wordt er wat gedaan aan het
achterstallig onderhoud van die school Dat gebrek
aan belangstelling voor doelen is niet alleen in de
politiek zichtbaar, maar geldt ook het maatschappelijke
debat: dat gaat niet over de doelstelling van
het gemeentelijke cultuurbeleid maar over de vraag
of er een nieuwe schouwburg moet komen. Daar
zit een verband tussen: omdat er in de samenleving
niet over doelen maar over voorzieningen wordt
gepraat, gaat het in de politiek ook over die voorzieningen
en niet over de doelen. Verantwoording op
straat en dus ook in de raad gaat op dezelfde manier
over instrumenten: waar blijft die weg nu En als die
weg is aangelegd, zijn er politiek nog maar weinigen
geïnteresseerd in het effect ervan – vermindert
nu inderdaad de verkeersoverlast, verbetert de
doorstroming, is het veiliger
Op pagina 5 van het werkprogramma staat een
aantal ‘kreten’, zij vormen een duidelijke, heldere
visie. Maar het loopt weg als je dit in boompjes
gaat uitwerken.
De relatie tussen doelen en instrumenten is onhelder
en niet alleen omdat de causaliteit ertussen twijfelachtig
is. Een zelfde doel kan door tegengestelde
instrumenten worden gediend, of een zelfde
instrument kan tegengestelde doelen dienen. Een
bekend voorbeeld is het parkeerprobleem in de
binnenstad. Dat daar een oplossing voor moet
komen, is voor de gehele raad duidelijk – het doel is
daarmee breed onderschreven. Alleen: hoe bereik je
dat Het ene instrument is om twee parkeergarages
te bouwen in de binnenstad, het andere instrument
is om de binnenstad ontoegankelijk te maken voor
autoverkeer. Twee tegengestelde instrumenten, die
wel hetzelfde doel dienen. Ook het omgekeerde is
mogelijk. Stel dat een raad besluit tot het sluiten
van een tippelzone. Voor een deel van de raadsmeerderheid
is het doel daarvan om onzedelijk
gedrag tegen te gaan: weg met de prostitutie! Een
ander deel van die meerderheid heeft echter een
heel ander doel: verbeteren van toezicht op de
sector via bordelen – prostitutie moet een normale
bedrijfstak worden. In geen van beide voorbeelden
zal over het doel langdurig gesproken worden, noch
in de raad noch in de samenleving.
Bij dit alles speelt mee dat voor politici de drang
om herkozen te worden een dominante drijfveer is.
Dan moet je als politicus in elk geval zichtbaar zijn
of ten minste je partij. Bijvoorbeeld door regelmatig
schriftelijke of mondelinge vragen te stellen, iets wat
bestuurders en ambtenaren verfoeien en het liefst
zouden limiteren. De kans om herkozen te worden is
ook groter wanneer je als raadslid inspeelt op actuele
kwesties. Ambtelijk of bestuurlijk wordt dat wel eens
laatdunkend gekenschetst als incidentenpolitiek:
weer een raadslid dat stelt dat een probleem direct en
met grote voorrang moeten worden aangepakt – tot
een maand later een nog grotere prioriteit voorbij
komt. Vaak proberen politici dat op te lossen door
aansluiting te zoeken bij een lopend beleidsproces:
door dat proces wat aan te passen is er direct ook
een oplossing voor dit acute probleem. Daarbij
accepterend dat daarmee de opzet van dat beleidsproces
wordt doorkruist. En dat de toch al zwakke
causale relatie tussen oorspronkelijk probleem en
oplossing verder verwatert.
En toch kengetallen
Dit is de politieke omgeving waarin raadsleden,
bestuurders, ambtenaren zoeken naar indicatoren.
Die zoektocht is een queeste die de gemeenteraad
zichzelf heeft opgelegd. Gemeentewet noch het
Besluit Begroting en Verantwoording provincies en
gemeenten (BBV) schrijven indicatoren voor. Het
26 Tussenrapportage aan de gemeenteraad