Oorlof. Buitenplaatsen rond Antwerpen en Amsterdam. 2

Oorlof. Buitenplaatsen rond Antwerpen en Amsterdam.
in de reis van een schip. Wanneer het schip vol exotische waar de
haven binnenliep, werden de winsten navenant het aandeel uitbetaald.
Op deze wijze ontstond de mogelijkheid in meerdere tochten deel te
nemen en al doende het risico te spreiden. Hierin lag de basis voor de
enorme kracht van de Amsterdamse handel: tussen de vele
partenhouders ontstond een belangenverstrengeling die bijdroeg aan
een wederzijds gevoel van solidariteit (Voorthuysen, 2001, p.70).
Naast een vermaarde handelsstad zou Amsterdam in de
zeventiende eeuw uitgroeien tot een financieel wereldcentrum. De
enorme expansie van handelsbetrekkingen had tot gevolg dat de stad
werd overspoeld door vele uiteenlopende muntsoorten. Om orde in
deze chaos te scheppen werd in 1609 besloten tot het oprichten van de
Amsterdamse Wisselbank, alwaar kooplieden hun muntstukken op
goud- en zilvergehalte konden laten controleren en waar zij zelfs
rekeningen konden openen (Voorthuysen, 2001, p.80). Deze in- en
uitvoer van munten en edele metalen maakten van de Hollandse
handelsmetropool een financieel centrum van wereldallure. Een
Figuur 2.3.Stadsuitbreidingen van 1585, 1613 en 1663.
Bron: Bureau Monumenten en Archeologie Amsterdam.
rapport van de Muntmeesters uit 1683 laat zien hoe op de
Amsterdamse markt voor maar liefst vijftien tot achttien miljoen
goudgulden binnenkwam en de uitvoer ca. dertien miljoen gulden
bedroeg (Voorthuysen, 2001, p.84).
De enorme toename van handelsactiviteiten in de vroege
zeventiende eeuw bracht een grote verhuisstroom op gang.
Voor de intensiverende economie waren arbeidskrachten nodig en vele
arbeiders beproefden hun geluk in de havenstad. Deze causaliteit
tussen een groeiende economie en een stijgend inwonertal vertaalde
zich ruimtelijk in een tweetal grote stadsuitbreidingen (Voorthuysen,
2001, p.123). De eerste uitbreiding, geïmplementeerd vanaf 1612,
breidde Amsterdam aan de noordwestelijke zijde uit met de Jordaan,
de Heren-, Prinsen- en Keizersgracht. De tweede uitbreiding, waartoe
in 1658 officieel toestemming werd gegeven, completeerde de
karakteristieke hoefijzervorm van de stad (Gemeente Amsterdam,
2002). Het waren daarbij hoofdzakelijk migranten die de groei
veroorzaakten. De voor de hertog van Parma gevluchte Walen en
Vlamingen werden al genoemd, maar hier kan men bijvoorbeeld ook
de Franse protestanten –voortvluchtig na het opheffen van het Edict
van Nantes in 1685- aan toevoegen. Daarnaast herbergde de Jordaan
bijvoorbeeld veel voor de oorlog gevluchte Duitsers, om welke reden
de oorspronkelijke bewoners van de Jordaan veelal een Duitse naam
hadden. Een laatste immigrantenstroom die een substantiële invloed
op de industriële groei had bedroeg de uit Spanje en Portugal
verdreven joden (Voorthuysen, 2001, p.125). Het stadsbestuur stond
open voor deze nieuwe burgers: de nieuwe handwerken en industrieën,
16