Oorlof. Buitenplaatsen rond Antwerpen en Amsterdam. 2

Oorlof. Buitenplaatsen rond Antwerpen en Amsterdam.
trokken de aandacht van vermogende Amsterdammers. In onder
andere Bussum, Muiderberg en ’s-Graveland verrezen verschillende
buitenplaatsen, veelal in combinatie met een boerenbedrijf. Veruit het
populairst waren echter de oeverwallen langs het water van de
hierboven reeds genoemde Amstel, maar ook van de Vecht, Angstel,
Waver, Winkel, Holendrecht, Zaan en het Gein. Met name langs de
Vecht ontwikkelde zich een parelsnoer van buitenplaatsen, waarbij de
grootste bouwactiviteit pas in de tweede helft van de 17 de eeuw
plaatsvond. Vanaf ongeveer 1650 nam deze een grote vlucht, en in een
relatief korte tijd verrezen er vele buitenplaatsen, met een grote
concentratie in Maarssen.
Wanneer men Antwerpen en Amsterdam met elkaar vergelijkt
wordt het internationale karakter van de buitenhuis-mode goed
zichtbaar. De ontwikkeling lijkt van stad tot stad te worden
doorgegeven, waarbij er onmiskenbaar een Antwerpse invloed op
Amsterdam is geweest. Tussen de bloeiperiodes van Antwerpse en
Amsterdamse buitens zit een periode van ruim 50 jaar. Het
stedenbouwkundige verschijnsel van de hoven van plaisantie
manifesteerde zich in beide steden op in verschillende opzichten
afwijkende en unieke wijze. Bij de bouw van een buitenplaats rond
Antwerpen stond het economisch motief, het ideaal van de ‘comodita’,
voortdurend centraal. De agrarische functie van de landgoederen bleef
ook na de vestiging van een rijke stedeling behouden. Rond
Amsterdam is dit lang niet altijd het geval. Hoewel de buitens in de
Noord-Hollandse droogmakerijen vaak een combinatie van boerderij
en herenwoning waren, ziet men deze combinatie in het Vechtgebied
eigenlijk nauwelijks. Zeker in de tweede helft van de 17 de eeuw
verplaatst de agrarische functie zich naar de achtergrond. Ook met
betrekking tot de ruimtelijke spreiding verschillen beide steden
aanzienlijk. De verst gelegen buitens rond Antwerpen lagen op een
afstand van ca. 13 km. De Amsterdamse heren zouden later echter
afstanden tot wel 28 km afleggen om hun buiten in bijvoorbeeld
Maarssen te bereiken. Een uniek verschijnsel dat zich in de 16 de eeuw
in Antwerpen voordoet is het ontstaan van ‘tuinsteden’ avant la lettre,
wanneer Gilbert van Schoonbeke en Hendrik van Berchem grote
goederen opkopen voor de bouw van buitenplaats-parken. Tachtig jaar
later zou Joan Huydecoper min of meer hetzelfde doen in Maarssen,
waarmee hij de populariteit van de buitenplaatsen in grote mate doet
stijgen.
60