Oorlof. Buitenplaatsen rond Antwerpen en Amsterdam. 2

Oorlof. Buitenplaatsen rond Antwerpen en Amsterdam.
Naast de openbare trekschuit waren er de particuliere jachten,
welke naast het vervoer van stad naar buitenplaats vooral ook werden
ingezet voor het ‘spelevaren’ (Tent, 1972, p.40). Onnodig te vermelden
dat voor dit tijdverdrijf een buitenplaats gelegen aan het water
noodzakelijk was. Eenzelfde importantie van een locatie nabij
belangrijke wegen of water ziet men rond Antwerpen. Het verhoogde
de efficiëntie en capaciteiten van de buitenplaats als onderneming
(Baetens, 1991, p.160).
Figuur 4.3. ‘Spelevaren’ bij de buitenplaats. Goed van de heer de Witte,
Van Lyere, 1694
Bron: FelixArchief Antwerpen
4.2.4. Beschikbaarheid van bouwterreinen
W. J. van Tent geeft een aantal factoren die van invloed waren
op de beschikbaarheid van bouwterreinen. Men dient zich allereerst te
realiseren dat de enorme vermogens die de kooplieden bezaten en de
flinke bedragen die zij voor het verwerven van een buiten over hadden
voldoende overtuigingskracht bezaten om hen de begeerde lap grond
te doen toekomen (Tent, 1972, p.41). Er kan echter een onderscheid
worden gemaakt tussen de gebieden die voorheen uit water of woeste
grond bestonden en de gebieden die altijd al een agrarische
bestemming hadden. Bij het verkrijgen van grond binnen de eerste
categorie, bijvoorbeeld een lap grond binnen een droogmakerij, was
een flinke geldbuidel veelal voldoende. In het geval van de tweede
categorie was er echter sprake van eigenaars, zoals boeren, oude adel of
andere regenten. Hier lag de zaak ietwat genuanceerder. Het verwerven
van grond dat voorheen in het bezit was van de adel kwam steeds
vaker voor en maakt onderdeel uit van een maatschappelijke transitie
die zich rond de Gouden Eeuw voltrok: het zwaartepunt verschoof
van de oude adel naar de nieuwe regentenklasse (Tent, 1972, p.43).
Boeren waren waarschijnlijk vrij eenvoudig uit te kopen met de enorme
kapitalen die de regenten bezaten, maar Van Tent geeft nog een aantal
andere factoren die ertoe leidden dat boeren hun grond voor de bouw
van buitens verkochten. Allereerst noemt hij de agrarische depressie
die zich in de tweede helft van de zeventiende eeuw voltrok.
Defaitisme onder de boeren zou de verkoopgeneigdheid hebben
bevorderd (Tent, 1972, p.44). Een tweede factor vormt de sinds de
uitvinding van het slagturven rond 1530 sterk toenemende vervening.
32