Oorlof. Buitenplaatsen rond Antwerpen en Amsterdam. 2

Oorlof. Buitenplaatsen rond Antwerpen en Amsterdam.
Sinjorenstad in het begin van de 16 de eeuw manifesteerde vertaalde zich
in een ware verovering van het platteland. Enkele kooplieden wisten
feodale kastelen te bemachtigen of bouwden een nieuw hof op een
bestaand landgoed. In 1520 kocht Antonio del Vaille het goed
‘Boechout’. Jan van Crombach bouwde in ca. 1543 een kasteel te
Schoten en Jean d’Affaitadi herbouwde een kasteel te Wommelgem tot
een hof in renaissancestijl (Baetens, 1985, p.176-177). Deze aankopen
waren de voorbode van een omvangrijke landhuismode, de eerder
beschreven mode van de ‘villa rustica’. Tijdens jaren van
Figuur 5.2. Archetypisch beeld van een Antwerpse buitenplaats
volgens Plomteux
hoogconjunctuur investeerden de rijke stedelingen hun met de handel
verdiende gelden steeds vaker in boerderijen, grond en bos. De vanaf
1539 officieel bestaande verkoopregisters maken er in grote mate
melding van (Baetens, 1991, p.163). Zo verkocht de tapijthandelaar Jan
van Hertsteen een boerderij ‘met huysinghe, hove, lande, beempde metten huyse
van plaisantien daerby staende gheeten Blockhuys, (…) te Deurne’ (Baetens,
1991, p.163).
In dit proces van de aankoop van gronden en bouw van hoven
zat een grote dynamiek, temeer aangezien de 16 de eeuw zich
buitengewoon woelig betoonde. De plundertocht van Maarten van
Rossem in 1542, het beleg van Antwerpen tussen 1583 en 1585 en de
alomtegenwoordige godsdienstoorlogen waren weinig bevorderlijk
voor duurzame bouwactiviteiten (Plomteux, 1985, p.16). Het
patrimonium werd voortdurend in meer of mindere mate vernield,
waardoor er van de 16 de eeuwse hoven van plaisantie nauwelijks sporen
zijn terug te vinden.
5.2. De verschijningsvorm van Antwerpse hoven van
plaisantie in de Gouden Eeuw
Bron: Plomteux (1985)
De aankoop en bouw van buitenplaatsen in de loop van de 16 de
eeuw kan men wel omschrijven als een proces van hidden-urbanisation.
De stedeling kocht doorgaans eerst een hoevecomplex en breidde deze
uit met een huis van plaisantie.
In het vorige hoofdstuk werd de rol van het comodita-postulaat
reeds beschreven. Het economische motief van de aankoop van een
landbouwbedrijf stond op de eerste plaats. De sterk toenemende vraag
35