Landelijke eindrapportage VROM - Inspectie Leefomgeving en ...

45
Ook de handhaving verandert in het kader van de nieuwe Wro. Zo
krijgt de Minister van VROM een vorderingsbevoegdheid: zij kan
in de plaats van de gemeente treden om tegen een situatie handhavend
op te treden. De provincie krijgt daarnaast de bevoegdheid
om handhaving te verzoeken bij gemeenten, mits daarbij
een provinciaal belang is gediend.
Als de inzet op toezicht en handhaving door gemeenten blijft
zoals het is, verandert er niet veel. De grootste verbeteringsslag
die nog te maken valt, is dat gemeenten zelf toezicht en handhaving
van de ruimtelijke regelgeving tot prioriteit maken en uit
oogpunt van risicobenadering het aspect Ruimte hoger inschalen.
Dit is echter een taak waar veel werk mee is gemoeid en die
duidelijk nog geen onderdeel uitmaakt van het beheersproces.
Gekoppeld aan actuele en digitaal beschikbare plannen, is het
wellicht gemakkelijker deze taak uit te voeren. Een betere en
actuele scan van het grondgebied (retrospectieve toets) maakt de
taakuitvoering gemakkelijker. Wel blijft inherent aan de regelgeving
dat sluipende en minder zichtbare veranderingen, moeilijker
waar zijn te nemen en dus ook moeilijker op zijn te pakken. Ook
blijft het een feit dat gemeenten zich met het afwijzen van initiatieven
minder geliefd maken bij de initiatiefnemer. Voor veel
anderen is echter het handhaven van deze (spel)regels wel zo
fair uit oogpunt van bijvoorbeeld eerlijke concurrentie. Met Mooi
Nederland in gedachten is het daarnaast ook de moeite waard
om over die ene situatie heen te kijken en vast te houden aan het
eigen (bestemmingsplan)beleid.
Nieuw in de nieuwe Wro is de verplichting voor gemeenten om
ook jaarlijks een handhavingsverslag vast te stellen en zo verantwoording
af te leggen aan de Raad.
Vrijstellingen
Veel inspanningen op het gebied van Ruimte komen ten goede
aan de taak vrijstellingen. Dit is de taak, die naast de toets van
bouwplannen aan bestemmingsplannen, een goede score boekt
op het terrein van Ruimte.
Bij slechts 15% van de gemeenten constateerde de Inspectie dat
de uitvoering van vrijstellingen onvoldoende tot slecht was. Bij de
steekproefsgewijze controle van de vrijstellingendossiers bleek
de uitvoering bij de meeste gemeenten geheel of gedeeltelijk
adequaat te zijn.
Tot nu toe is de staande praktijk, dat als een bestemmingsplan
actueel is vastgesteld, er even goed weer van wordt afgeweken
via het verlenen van vrijstellingen. De huidige Wro vraagt van
gemeenten dan wel een overzicht van deze vrijstellingen in een
bijlage bij het plan te voegen. De Inspectie constateert dat dit
geen staande praktijk is. Overzichten met verleende vrijstellingen
zijn wel (geautomatiseerd) aanwezig, maar worden niet zo uitgedraaid
dat per plangebied een actueel overzicht voorhanden is bij
de balie. Ook vraagt dit om continue actualisering van de lijst.
De opzet van de nieuwe Wro is dat (een deel van) de vrijstellingen
de vorm krijgen van ontheffingen. Het zelfstandige projectbesluit
blijft in stand, met dien verstande dat dit binnen een jaar in een
nieuw bestemmingsplan moet worden opgenomen. Daarin past -
wederom - een actueel overzicht van verleende ontheffingen.
Vrijstellingen/ontheffingen
De huidige opzet is zo dat artikel 19 lid 1 is bedoeld voor
‘grote’ ontwikkelingen. Deze vrijstelling wordt ook wel het
zelfstandige projectbesluit genoemd. Deze moet zijn voorzien
van een goede ruimtelijke onderbouwing en kent een uitgebreide
en daarmee lange procedure, omdat onder meer een
verklaring van geen bezwaar van de provincie is vereist, met
een verplicht advies van de Inspectie. Voor de ‘kleine’ gevallen
is de zogenaamde kruimellijst opgesteld. Dit zijn de vrijstellingen
genoemd in artikel 19 lid 3. Deze vrijstellingsmogelijkheden
zijn limitatief opgesomd als een lijst in artikel 20 van
het Bro. Onder lid 2 is aan provincies, in overeenstemming met
de Inspectie, de mogelijkheid gegeven om in een circulaire de
‘grotere’ gevallen te omschrijven waaraan gemeenten medewerking
kunnen verlenen, al dan niet met een vooraf vereiste
verklaring van geen bezwaar van de provincie. De vrijstellingen
uit lid 2 en 3 krijgen straks de vorm van ontheffingen en worden
grotendeels vastgelegd in het nieuwe Bro.