Buiten de Orde 2015 #3

Tijdens het festival 2.Dh5 (gehouden op 1-2 februari
dit jaar) was er een workshop van Joost
Jongerden en Michael Knapp, welke laatste
bezoeken aan Koerdistan heeft gebracht. Het
verslag van de zitting is helaas ingekort en
voor goed begrip zou het stenografisch moeten
zijn, want veel anekdotes en voorbeelden
zijn weggelaten. Daardoor is verloren gegaan
welke zaken er over Öcalan, de YPG en de
asayi ter discussie zijn gesteld. Vooreerst dat
men ons vertelde dat de portretten die door de
vrouwen in de huiskamers worden gehangen
bedoeld is als wapen in de ‘battle of the sexes’,
die nog steeds aan de gang is. Öcalan heeft
namelijk in 2007 vanuit de gevangenis de
toenmalige PKK-legerleiding weten te stoppen
toen die de vrouwenbeweging begon tegen te
werken, en de vrouwen wijzen juist op die uitspraken.
Vaak lijkt het erop dat de eigen
ideeën, die de mensen van onderop in het
revolutionaire proces vormen, een stempel
van Öcalan krijgen toegekend en dat zijn
portret in de volkshuizen en dat de kantoren
van de raden dient als een soort garantie voor
de vrijheid om zelf te beslissen. Het lijkt wat
moeilijk uit te leggen aan raadsleden die in
beginsel niet bij de TEV-DEM of een commune
horen, maar langs andere weg in commissies
zijn beland, maar het schijnt weer hun
vrijheid niet in de weg te staan. Een probleem
bij dit soort toezicht is: zijn eenmaal genomen
besluiten, hoe weldadig in het begin ook, later
voor herziening vatbaar als dat nodig is – of
ontstaan er dan onbedoeld sacrosancte tradities
die aan de verre ‘verlosser’ worden toegeschreven?
Dat gebeurt in iedere organisatie,
ook soms in anarchistische...
Knapp ging ook uitvoerig in op de rol van de
communes in de organisatie van de binnenlandse
veiligheid. De YPG mag dan nog geïsoleerd
van het dagelijkse leven opereren, mede
als gevolg van de oefeningen en vaardigheidstrainingen
die nu eenmaal bij de verdediging
van de burgerij horen, de ordehandhaving en
misdaadbestrijding wordt rechtstreeks van onderop
gecontroleerd. Inderdaad is de mededeling
van Jeanet Biehl dat de politie zou zijn
afgeschaft doordat zij zijn vervangen door
‘asayi ’ – een woord dat zo ongeveer hetzelfde
betekent als ‘guardia civil’, namelijk
burgerwacht – een ontoereikende mededeling
om democratie te garanderen! Het gaat feitelijk
om personen die door de communes worden
aangeleverd, ouder dan 26 jaar, die afzetbaar
zijn. Zij kunnen dagelijks in hun eigen communes
door de volksvergaderingen worden
aangesproken. Wekelijks komen zij bijeen om
de openbare orde te evalueren aan de hand van
de feedback op hun optreden die zij thuis ontvangen.
Zij kiezen onderling een aanvoerder
maar kunnen die ook terugroepen als de zaak
niet loopt. Zelf voelen zij zich vrijwilligers, die
voor dit werk worden vrijgesteld met een vergoeding
ter voorziening in hun levensonderhoud.
Andere controlemogelijkheden zijn de
commissies voor de mensenrechten en de Juridische
Commissie, die hen kan aanspreken op
aangifte van burgers en die ook door de communes
worden gedelegeerd. Stellen we daartegenover
de Spaanse guardia civil of onze eigen
hiërarchische politie als staatsapparaat…
Als ordehandhavers passen de asayi in een
rechtsopvatting waarbij niet de straf centraal
staat, maar de oplossing of preventie van het
conflict. Daarbij wordt vooral gedacht aan
ruzie over bezittingen of eerwraak, luiden
vonnissen tot schadevergoeding, verzoening
en re-integratie van de misdadiger in het systeem.
Het is een antropologisch gegeven dat
eenzame opsluiting zoals wij dat kennen binnen
de Koerdische gemeenschap als folter
geldt – voor Papoea’s in het voormalig Nederlands
Nieuw Guinea stond het zelfs gelijk aan
een doodvonnis – en men schijnt daarmee
rekening te houden…
Asayi hebben dus in hun ogen geen repressieve
maar een sociale functie, als opbouwwerker
in Kobanè bijvoorbeeld. Belangrijk zijn
hierbij de vrouwelijke ‘agenten’ asayi -jin, die
ingrijpen wanneer er sprake is van vrouwenonderdrukking:
gedwongen huwelijken, het
opsluiten van vrouwen, huiselijk geweld of de
dreiging van eerwraak. Zij proberen dat binnenshuis
op te lossen; wanneer het niet lukt,
brengen zij het voor de commune of de commissies
van mensenrechten en justitie. Dit
geeft ook aanleiding tot algemene maatschappelijke
discussies binnen de plaatselijke
raden, tot normstellingen en zelfs tot wettelijke
regels. Zo is in de afgelopen maanden polygamie
verboden en echtscheiding geregeld.
Maar de oude gewoonten zijn hardnekkig en
recentere bezoekers horen nog vaak van vrouwen
dat de ideale vrijheid binnenshuis nog
niet is bereikt. Reizigers hebben dan ook de
uitspraak gehoord dat de enige plaats waar
vrouwen zich werkelijk vrij en gelijkberechtigd
voelen de YPG is. Foto’s van vrouwen
met geweren en als aanvoerders zijn het
internationale symbool van de Koerdische
revolutie. Laat ik hierbij nog even een uitstapje
doen naar Amed, in het Turks Diyarbarkir.
Daar staan ook vrouwen aan de frontlinie,
maar ditmaal staan zij als levend schild tegenover
de milities en politie-eenheden die hun
activiteiten proberen te onderdrukken. Het
geweldloze verzet dat men ook van de Palestijnse
volkscomités tegen de muur kent en van
andere demonstranten in Syrië tijdens het begin
van de Arabische lente. Het kan niet anders
of een dergelijk verschil in tactische
oplossingen kan alleen maar worden toegeschreven
aan inspiraties vanuit plaatselijke situaties,
en dat wijst erop dat wanneer het erop
aankomt de dictaten van bovenaf ontbreken.
De YPG is een aparte factor. Hier zijn wel gespecialiseerde
commandanten, omdat in het
leger de hiërarchie door krijgskundige vaardigheden
worden bepaald: commandanten
hebben daarvoor nu eenmaal een speciale opleiding..
Er zijn binnen de YPG regels en afspraken,
zoals bleek uit een interview van een
Spaanse kameraad met de vrouwelijke afdeling
YPJ. Zo mogen er geen seksuele relaties
worden bevorderd: vrouwen kunnen er geen
kinderen krijgen, dan zullen zij eerst de YPG
uit moeten. Doordat er ook regelmatig wordt
getraind, zijn de YPG geïsoleerde gemeenschappen,
die wel binding houden de communes
of TEV-DEM wanneer die in een
bepaalde regio de overhand hebben. Mogelijk
is tot de dienstplicht besloten om te voorkomen
dat de YPG te ver geïsoleerd raakt en
het contact met de samenleving verliest.
Maar binnen die gemeenschappen oefent ook
de oorlog zijn invloed uit: overal worden er
massaal foto’s en posters gehangen van gesneuvelde
militairen, die – zoals ook in Iran
nog gebruikelijk is – martelaren worden genoemd
en als zodanig worden vereerd. Omdat
de dienstplicht betekent: meedoen met de
YPG hebben Koerden die meer affiniteit
hebben met deze volkslegers de kantons verlaten
om zich bij de eenheden van de
Peshmerga in Noord-Irak te begeven.
Buiten die gemeenschappen gaat er wel eens
iets mis. In het bevrijde Yezidi-gebied, waar
men kon hopen dat de YPG en de plaatselijke
vrijwilligers ook daar de democratie van de
kantons zou bevorderen en het naast elkaar
bestaan van volkeren zou propageren, gebeurt
dat niet altijd. Aan het eind van de derde week
van januari werden de voor het merendeels
Arabische dorpjes Sibaja en Al Jarua – en wellicht
ook twee anderen – in Sinjar-gebied
(Noordwest-Irak) overvallen door een strafexpeditie
van Yezidi en ‘PKK-soldaten’. Die
wilden afrekenen met hun buren, die volgens
hen met IS zouden hebben gecollaboreerd.
Vrouwen en kinderen werd te verstaan gegeven
hun huis en het dorp te verlaten, zodat
die vrij stonden voor plundering, brandschatting
en wraak op de mannen en zonen. De expeditie
duurde twee dagen, het duurde een
week voordat via de Peshmerga het bericht de
regering van Irak had bereikt. De democratie
van Rojava lijkt voorlopig ook geografische
grenzen te kennen.
Oorlog, hoe noodzakelijk ook gebleken, vergiftigt
de geesten. Het pantsert de mensen in
een harnas van militaire regels en voorschriften.
De mensen van Rojava gebruiken
voorlopig regels voor mensenrechten en
vrouwenrechten als ideologisch schild tegen
de aanvallende benden. Of deze idealen zelf
ongeschonden daaruit komen en of hun aanhangers
daarna kunnen doorgaan met de
opbouw van hun maatschappij lijkt voorlopig
afhankelijk van de genade van de tirannen van
de hen omringende staten met hun imperialistische
aspiraties, waarvan de IS als karikatuur
de meest gruwelijke afspiegeling is.
Voorlopig kan alleen onze steun daarvoor een
tegenwicht bieden.
2015 - 3 25