Buiten de Orde 2015 #3

: thema
Rebelse Stad
Filmbespreking
Dit jaar is het vijftig jaar geleden dat
Provo, de ludiek anarchistische beweging
die de stad Amsterdam gedurende een
korte, maar heftige periode op haar kop zette,
werd opgericht. Met de happenings en
anti-rook manifestaties, de rookbommen
tijdens het huwelijk van Beatrix en Claus en
de Witte Plannen wist Provo keer op keer de
(internationale) media te halen en de autoriteiten
– verpersoonlijkt in de Amsterdamse
burgemeester Van Hall – horendol te draaien.
Vanwege dit vijftigjarig jubileum is
er dit jaar veel aandacht voor de beweging
in de vorm van artikelen, boeken,
tentoonstellingen, lezingen en activiteiten.
Begin dit jaar verscheen de documentairefilm
‘Rebelse Stad’ van
Willy Lindwer, die het onderwerp van
deze bespreking is.
Provo werd in mei 1965 opgericht door
onder andere Roel van Duijn en Rob
Stolk. Van Duijn kwam vanuit Den
Haag, waar hij in zijn middelbare
schooltijd acties tegen de atoombom
organiseerde, naar Amsterdam. Teleurgesteld
in het revolutionaire elan
van de arbeidersklasse (hij had een
tijdje een bijbaantje in de Amstelfabriek
en kwam daar tot de conclusie dat de
revolutie in ieder geval niet door de
arbeiders zou worden gemaakt) ging hij
op zoek naar een groep die wel revolutionair
potentieel had. Hij maakte kennis
met Robert Jasper Grootveld, die
met zijn happenings bij het Lieverdje
op het Spui een grote groep jongeren
aantrok die bereid leken te zijn de
gevestigde orde te tarten. De beweging
kreeg de naam ‘Provo’, een term die Van
Duijn had gelezen in een proefschrift van
Wouter Buikhuisen. Buikhuisen gebruikte
het woord voor de nozems, die met hun vetkuiven
op brommers door de stad scheurden
en daarbij graag agentje pestten. Rob Stolk
kwam uit de Zaanstreek, en had daar eenmalig
het blaadje Barst uitgegeven. Hij trok
in bij Van Duijn aan de Karthuizerdwarsstraat.
Die plek zou veelvuldig gebruikt gaan
worden voor bijeenkomsten en fungeerde als
drukkerij van pamfletten en het blad Provo,
waarvan het eerste (verboden) nummer op 12
juli 1965 verscheen. Provo’s ontwikkelden
ook allerlei plannen op onder andere het gebied
van milieu, huisvesting en seksuele
voorlichting. Twee jaar lang vonden vele acties
en happenings plaats uit naam van Provo,
door iedereen die deze naam wilde
gebruiken, waar dan ook. Mede daardoor
was deze beweging niet altijd makkelijk te
duiden, moeilijk in te kaderen en te beheersen,
en dat beviel de autoriteiten geenszins.
Het was allemaal te veel ‘imaazje’
geworden
Met alle activiteiten die er rondom het Provojubileum
georganiseerd zijn – een iProvo-tentoonstelling
in het Amsterdam-museum,
waar ook een ‘magiese en rebelse dag’ plaatsvindt
met onder anderen Freek de Jonge en
veel oud-Provo’s, een Provo-boot tour (geannuleerd
wegens te weinig animo), een bezoek
aan de John-en-Yoko suite in het Hilton Hotel,
een rondleiding door het Provo-archief in
het IISG, een tentoonstelling van persmuskiet
en zelfverklaard dubbelspion Cor Jaring in het
Stadsarchief en een artikel met de kop ‘De wereld
heeft nu ook Provo’s nodig’ in nota bene
De Telegraaf, die destijds nog riep om het oprichten
van werkkampen voor langharige,
werkschuwe Provo’s – zou je bijna vergeten
dat Provo een beweging met anarchistische
wortels en insurrectionaire trekjes was, die
immers met haar acties en propaganda ten
doel had een massale opstand onder het volk
te ontketenen die staat en kapitaal ten val zou
brengen. Dat hier weinig van terecht kwam en
al snel de ludiciteit van de acties de boventoon
voerde en zoals gezegd op heel wat mediaaandacht
kon rekenen ging de belangrijkste
De stad
Provo’s een beetje te ver. Provo wist overigens
zelfs met haar meest onbenullige acties het
ware gezicht van de autoriteiten op geniale
wijze te onthullen; of je nu krenten uitdeelde
op straat, of met een wit/leeg spandoek demonstreerde
om het gebrek aan democratie
aan te kaarten… Iedereen werd voor het oog
van de camera in elkaar geknuppeld en gearresteerd
en vaak ook de cel ingegooid. Het anarchistisch
dieptepunt werd bereikt met de
deelname van Provo aan de Amsterdamse
gemeente-raadsverkiezingen, toen Bernard de
Vries door ruim dertienduizend mensen de
gemeenteraad werd ingestemd. Op 13 mei 1967
werd Provo door onder andere Rob Stolk,
maar overigens tegen de zin van Van Duijn,
tijdens een ludieke ceremonie in het
Vondelpark opgeheven. Het was allemaal
te veel ‘imaazje’ geworden, te veel een
onderdeel van het dagelijkse Spektakel
waartegen zij streed. Met alles wat er dit
jaar aan Provo verschijnt lijkt de recuperatie
van deze toch anarchistische beweging
voltooid. Werd zij in 1967 begraven,
in 2015 zou zij zich (moeten) omdraaien
in haar graf.
De twee uur durende documentaire
‘Rebelse Stad. Provo en de onstuimige
jaren zestig’ maakt haar veelbelovende
titel grotendeels waar. Het ontstaan en
het verloop van Provo wordt geschetst
tegen de achtergrond van het generatieconflict
en de tegencultuur van de
‘babyboomers’. Het onstuimige, belichaamd
door onder andere Willem de
Ridder, Simon Posthuma, Aat Veldhoen,
Phil Bloom, Bart Huges en nog
veel meer markante personen en hun
projecten, wordt uitgebreid geïllustreerd,
maar leidt daarmee ook een
beetje de aandacht af van het rebelse.
Om nog maar niet te spreken van de
beelden van nu, met blowende jongeren
in coffeeshops, straatmuzikanten en vogelvlucht-beelden
van de stad Amsterdam, die
door de hele film verweven zitten.
De film bestaat uit beeldmateriaal van toen
en nu, interviews en gesprekken met onder
andere Roel van Duijn, Robert Jasper Grootveld,
Rob Stolk en Sara Stolk-Duis, maar ook
Cor Jaring, Luud Schimmelpennink, Peter
Bronckhorst, Bernhard de Vries, Irène van de
Weetering, Hans Metz, Auke Boersma en
Wim de Weerdt. Lindwer staat erom bekend
dat hij in zijn documentaires de geschiedenis
het liefst laat vertellen door de betrokkenen
zelf. En zo worden in ‘Rebelse Stad’ de rebellen
van toen bij elkaar aan tafel gezet om
herinneringen op te halen. Geen van hen lijkt
nog echt bezig te zijn met radicale politiek,
laat staan anarchisme of verzet.
68
Buiten de Orde