Buiten de Orde 2015 #3

nieuw een rechtbank optreden en dicteren
dat de HDP even illegaal is als de voormalige
burgemeester van Diyarbakır? Zal daarna
de regering Erdogan dan toch de jacht
op Koerden en anarchisten openen? En is
dan de achterban van de HDP met zijn eigen
macht aan de basis sterk genoeg om de
burgeroorlog aan te kunnen? Want dan zal
het zich gewapend gaan verweren, omdat
de heersende kaste – in naam van zowel Allah
als Kemal Atatürk – de wapenstilstand
en zelfs de parlementaire democratie definitief
heeft geschonden. Reeds zijn er
door Turkse luchtmachteenheden bombardementen
uitgevoerd en klagen
Koerden al over bestandsschendingen –
terwijl het geïsoleerde gevangenisregime
waarin Öcalan verkeert, is aangescherpt.
Dat komt door de versterkte positie van
Rojava, die zowel Erdogan als de Turkse
nationalisten een doorn in het oog is. Maar
Erdogans voorstellen om het grensgebied
Jalablus te bezetten – het Arabische gebied
tussen Kobanè en het westelijke kanton Afrin,
waar de Koerdische verzetseenheden
van de YPG dorpen aan hun zijde krijgen –
leiden niet tot enthousiasme bij het Turkse
leger. Het is van belang om bij deze ontwikkelingen
ook de situatie van Rojava zelf
te betrekken.
Daad en droom in Rojava
Een belangrijke militaire actie van de YPG
en zijn bondgenoten Syrië en de VS heeft
ertoe geleid dat begin juni het gebied tussen
de kantons Kobanè en izire (Al
Jazera) is veroverd op IS. Dat is officieel
‘Arabisch’ gebied met diverse etnische
minderheden, met als centrum Tel Abyad
of Girê Spi. Vanaf 15 juni is dit langs militaire
weg aan Rojava toegevoegd,
waardoor Kobanè en izire zijn verenigd.
Bij het IS-bolwerk Tel Abyad werden bijna
een jaar tevoren in september 2014 de
eenheden van izire tegengehouden, die
toen Kobanè wilden ontzetten. Nu zijn de
machten verdreven die hen indertijd tegenhielden
en is zo een corridor bewerkstelligd
tussen Hassaka en het in puim
liggende Kobanè. Want de wederopbouw
van Kobanè wordt gedwarsboomd door
Turkije, die hulpgoederen en andere
materiële steun aan de verwoeste stad
niet doorlaat. Remigrerende vluchtelingen
worden van hun bagage beroofd: het
materieel en de medicijnen die zij uit
Turkije meenemen en zelfs internationale
hulpgoederen worden door de milities
zonder verdere toelichting in beslag genomen
– men mag aannemen voor eigen
gebruik. Vanuit Tel Abyad kan Kobanè nu
eindelijk worden bevoorraad en kan de
bevolking van voedsel worden voorzien.
Bovendien is de belangrijke weg vanuit
Turkije naar Raqqa afgesneden waarvan
IS tijdens de belegering van Kobanè heeft
geprofiteerd.
De partij onderhandelt om binnen
kaders van de regering de
macht te delen, maar aan de
basis daarvan staat de ‘democratische
autonomie’
Het gevolg van de verovering van Tel Abyad
is een vluchtelingenstroom naar Turkije
geweest. Van deze vluchtelingen kwamen
rond 30 mei beschuldigingen van etnische
zuivering door de YPG waarvan vooral
Turkmenen het slachtoffer zouden zijn. De
Turkmenen bevonden zich met name in Siluk,
een versterkte IS-voorpost van Tel
Abyad en daar is dagenlang slag geleverd.
Over deze verhalen, die de internationale
pers hebben bereikt, is inmiddels door het
Syrisch Observatorium voor Mensenrechten
(SOHR) een onderzoek ingesteld en dat
spreekt de YPG op dat punt vrij. Er zijn
mensen bij hun terugkeer naar hun dorp
door YPG of Asayis de toegang geweigerd,
maar dat was omdat deze gebieden door IS
ondermijnd waren en moesten worden opgeruimd.
Andere verhalen moeten als
Turkse laster worden beschouwd. Wel
plaatste de SOHR kanttekeningen bij de
dienstplicht die in de kantons nu al een jaar
bestaat – dat kan in een multi-etnische
samenleving tot problemen leiden – en bij
het feit dat er in de YPG – sporadisch – ook
minderjarigen waren aangetroffen.
Het militaire succes van de YPG heeft ertoe
geleid dat er veel propaganda wordt gevoerd
voor democratische autonomie of
het communalisme, maar of en in hoeverre
dit in alle door of met de YPG veroverde
gebieden in de praktijk wordt gebracht is
afhankelijk van de plaatselijke bevolking.
De YPG/YPJ heeft inmiddels de bezetting
van Tel Abyad overgedragen aan het commando
van een coalitie ‘Vulkaan van de
Eufraat’, een samenwerking van de YPG
met plaatselijke stammen als de Shammar
met hun krijgsheren, de Khabour Garde en
de Arabieren van het Syrische Vrije Leger.
Daarmee is zeker de schijn van een louter
Koerdisch bestuur vermeden. Maar de
propaganda voor democratische autonomie
zal vooral in de praktijk gevoerd
worden door Asayis, die zich als mijnopruimers
zowel met de werkelijk
achtergelaten explosieven als met het
psychologische springstof tussen de
bevolkingsgroepen zullen bezig houden.
Ergens op een marktplein heeft IS een
open kooi achtergelaten, waar ze personen
opsloten die zich niet aan de strenge leefregels
van hun zedenpolitie hielden en
daarvoor niet werden gegeseld of ter plekke
werden onthoofd. Die kooi – een type
dat door IS ook voor noyades (= standrechtelijke
massa-executie door verdrinking)
wordt gebruikt – zal er blijven staan
– als afschrikwekkend gedenkteken van
hoe het niet moet. De geschiedenis zal
moeten leren of deze pedagogische maatregel
werkelijk het effect heeft dat de revolutionairen
van Rojava beogen en of men
de communautaire revolutie op deze
manier kan exporteren. We weten dat het
in het Spaanse Aragon van 1936 mogelijk is
geweest. Maar er zijn ook reacties: de
klachten van Turkmenen bij het hof van
Erdogan over etnische zuivering zijn
hardnekkig. Het zou wel eens kunnen zijn
dat bepaalde effendi’s of aga’s zich in hun
culturele identiteit bedreigd voelen als de
meerderheid van de bevolking – en met
name de vrouwen – een eind wil maken
aan hun ‘beschaving’ van harems of andere
feodale voorrechten. Op dit soort Kulturkämpfe
hebben mensenrechtenorganisaties
terecht geen antwoord.
Intussen werd de YPG steeds meer een
geïntegreerde eenheid in de grotere coalitie
tegen IS. Na Tel Abyad is het leger – met
de Amerikaanse luchtsteun – opgerukt
naar het zuiden, mogelijk op weg naar IS-
28
Buiten de Orde