Buiten de Orde 2015 #3

: Thema
thema Rojava
De stad
vlak, langzaam verder uitbreiding vinden.
Dat blijkt uit een poëtische tekst van zijn
hand die na zijn dood teruggevonden wordt.
Ze moet uitbreiding vinden, schrijft Bookchin,
tot de erfenis van de vrijheid ‘op een
punt komt dat, doorheen de interactie, ze de
erfenis van de overheersing absorbeert. De
twee zullen uiteindelijk één worden, in de
zin dat overheersing zinloos geworden zal
zijn. De overheersing zal te irrationeel geworden
zijn om de vrijheid nog te kunnen
weerleggen of er tegenstand aan te bieden.’
Bookchin gaat er ook van uit dat die erfenis
van de vrijheid politiek moet ingevuld
worden, op een direct democratische manier
die onder andere voortbouwt op vroege
democratische en stedelijke besluitvormingsmodellen
als die van het oude Athene,
waar politieke filosofen als Aristoteles volop
nadachten over democratie en hoe er mee
om te gaan. Het denken van Aristoteles had
inderdaad enige invloed op Bookchins politieke
filosofie.
In zijn latere geschriften over stad en
stedelijkheid gaat Murray Bookchin meer
nadruk leggen op en de focus verschuiven
naar de belichting van historische politiek
en citizenship. Dat komt ook tot uiting in de
herwerking van zijn in 1987 uitgebracht boek
The Rise of Urbanization and the Decline of Citizenship.
Bookchin komt daarin tot een
synthese van zijn interesses in ecologie, urbanisering,
gemeenschapsontwikkeling en
democratische theorie.
In wat Bookchin vanaf midden jaren tachtig
allemaal schrijft verschuift er één en ander.
Hij toont minder interesse voor anarchisme
en meer interesse voor politieke strategie
van onderuit. Hij focust meer op het belang
van direct democratisch denken en handelen
als aanvulling op ecotopisch denken, sociaal-ecologische
beweging/verandering en de
ontwikkeling van gemeenschapsdenken.
Hij lijkt het steeds belangrijker te vinden
om een politiek alternatief voor natiestaten
uit te denken en verder uit te
werken. Hij vindt dat alternatief in iets
wat hij libertair municipalisme noemt,
een strategie om op lokaal, gemeentelijk
vlak veranderingen te bewerkstelligen. De
politieke strategie van Bookchin gaat onder
andere over het vormen van politieke
studiegroepen en ook deelnemen aan
gemeenteraadsverkiezingen. Het einddoel
van het libertair municipalisme is
daarbij het ontstaan van politieke communes,
die met elkaar samenwerken binnen
het kader van confederaties. Directe
democratie, stedelijk denken en handelen
en ook politiek gaan bij Bookchin allemaal
in dezelfde hoed, en worden voorgesteld
als complementair aan elkaar.
Directe democratie, stedelijk
denken en handelen en ook politiek
gaan bij Bookchin allemaal
in dezelfde hoed, en
worden voorgesteld als complementair
aan elkaar
Het ontstaan van de moderne megastad
heeft mensen politiek helemaal machteloos
gemaakt in hun eigen leefomgeving.
Bookchin wil een poging ondernemen om
die machteloosheid te doorbreken. In tegenstelling
tot veel andere libertaire socialisten
staat Bookchin een stuk positiever
tegenover het idee van machtsverwerving.
Waar hij zich echter blijft tegen afzetten is
het ontstaan van wat hij ziet als sociale
hiërarchie. Het is een taalspel waar veel
anarchisten hem niet in willen volgen.
Machts- verwerving in stedelijke wijken
met daar een strategie aan gekoppeld van
deelname aan gemeenteraadsverkiezingen?
Hoezo, dat? Bij Bookchin verschuift
de locus van verzet van de werkvloer naar
de wijk en de gemeente, een verschuiving
in denken en handelen waar radicale
syndicalisten het over het algemeen moeilijk
mee hebben.
Volgens Bookchin zijn er in de geschiedenis
veel voorbeelden geweest van dat waar politiek
vooral over zou moeten gaan: sociaal
verzet tegen het centralisme van staten.
Van rebellerende dorpen tot boerenweerstand
tot verschillende stedelijke en
gemeentelijke revolutionairen die communale
vrijheden verdedigden.
Murray Bookchin in 1987: ‘geloof in autonomie,
regionale en lokale identiteit, en de
empowerment van mensen [citizens] gingen
ver in de periode vanaf de late middeleeuwen
tot betrekkelijk recente tijden’.
Momenteel zien we dat terug opduiken,
denk ik. Na het Zapatistenverzet in Chiapas
kwam bijvoorbeeld het grootschalige verzet
van linkse Koerden in grote delen van
Turkije en Syrië. Maar ook in het zuiden van
Europa lijkt er mij opnieuw meer ruimte
voor te komen. We beleven boeiende tijden.
door Rafa Grinfeld
Bronnen:
Lewis Herber (pseud. Murray Bookchin), Stikkende
steden (Amsterdam 1965).
Murray Bookchin, The Limits of the City (1974).
Murray Bookchin, Urbanization Without Cities.
The Rise of Urbanization and the Decline of Citizenship
(Montreal 1992).
Murray Bookchin, ‘The Twilight Comes Early’
(november 2004), door mij vertaald als ‘De
deemstering komt vroeg’ (2006) op: http://libertair.blogspot.be/2006/12/de-deemsteringkomt-vroeg.html.
Damian F. White, Bookchin. A Critical Appraisal
(London, 2008).
82
Buiten de Orde