Buiten de Orde 2015 #3

Thema
: thema
Rojava
In geschriften van de jaren zestig maakt
Bookchin duidelijk dat de VS niet alleen
worstelen met een naderende milieucrisis,
maar ook met een daaraan gerelateerde urbane
crisis. In Crisis in Our Cities beschrijft
hij vrij volledig de naoorlogse urbane trends
in de VS, en de moeilijkheden die daarbij
naar voren komen. In zijn eigen land, de VS
dus, is men in minder dan een halve eeuw
overgegaan van een vooral rurale context
naar een erg urbane situatie. Niet alleen zijn
steden sterk gegroeid, maar ze hebben zich
ook samengeklonterd tot grote urbane gebieden,
soms met ‘een grootte van gehele
staten’. In die samenklontering worden buitenwijken,
dorpen en stadjes betrokken. Zo
komt men tot een soort van grote urbane
gordels die niet meer van doen hebben met
het uitzicht van vroegere steden.
Het was echter die oude stedelijke context
die Bookchin omarmde als vruchtbaar voor
het culturele en politieke leven, de city als
bijdragend tot de vorming van citizenship.
Bookchin heeft het niet voor de plattelandsmentaliteit.
Hij ziet in de geschiedenis ontstane
steden niet als in de eerste plaats
knooppunten voor handel, maar als plekken
waar van traditie meer aan cultuur wordt
gedaan: van plekken voor kunst en ruimte
voor politiek handelen, tot het bouwen van
indrukwekkende bouwwerken als onder andere
kathedralen.
De nieuwe urbane trends vernietigen echter
de urbane wereld waarvan ‘ons intellectueel
en fysiek welzijn’ afhangt. ‘De hele dag door
ademt de stadsbewoner de schadelijke gassen
uit de uitlaatpijpen van motorvoertuigen
in, om niet te spreken van de vaste deeltjes,
de gassen en de dampen die uit de schoorstenen
van woonhuizen en fabrieken ontsnappen.
(...) Zijn oren worden geplaagd
door onafgebroken lawaai, zijn zintuigen
stompen af door de grauwheid van het stadsmilieu
en zijn werk dwingt hem meer en
meer tot een zittend leven, zodat hij steeds
minder gebruik maakt van zijn spieren.’
Gezondheidsproblemen komen dus meer
naar voren in de moderne metropool dan op
het platteland, ook al kan de plattelandsbewoner
geconfronteerd worden met alle economische
problemen van de stadsbewoner.
Inderdaad kunnen in een eeuw waarin de
Amerikaanse landbouw meer voedingsmiddelen
produceert dan de consumenten
kunnen kopen, de zorgen van de boer even
groot, zo niet groter zijn dan die van de
stadsmens. Maar de grote stad wordt onbestuurbaar,
hoe groter de stad, hoe minder
ruimte er ook is voor een praktisch werkende
directe democratie.
In de grote stad zijn er ‘te veel mensen, auto's
en schoorstenen’ geconcentreerd ‘om
een gezond leefmilieu mogelijk te maken’.
Al in de jaren zestig was Murray
Bookchin aan het wijzen
op de gevaren van te veel
koolstofdioxide in de lucht en
de mogelijkheid dat het zorgt
voor een opwarming
De kleine stad daarentegen is ‘gespaard gebleven
voor de opeenhopingen van mensen,
het dichte verkeer en de massale luchtverontreiniging
die in de grote stad zulk een
zware last vormen. Zodra wij de grote
stedelijke zones van de Verenigde Staten
achter ons laten, is het leven veel minder gejaagd,
zijn de mensen geringer in aantal en is
de lucht opmerkelijk veel schoner.’
Maar de vergroting van de steden gaat na de
jaren zestig onherroepelijk door. Murray
Bookchin gaat dit de urbanisatie zonder
steden noemen, ‘the urbanization without cities’,
het verlies van de citizenship en de oorspronkelijke
stedelijke contexten, de grote
urbane gebieden die het stadsleven vernielen.
Nieuw urbanisme
Veel uit het boek Crisis in Our Cities focust
op de voor handen zijnde literatuur over gezondheidskwesties
in de Verenigde Staten
van de jaren vijftig. Bookchin bespreekt in
het boek wat er van onderzoeksresultaten
zijn over groeiende luchtvervuiling, lawaai,
nieuwe urbane ziekteverschijnselen, watervervuiling
en riolering.
De stad
Het gros van het wetenschappelijk onderzoek
wijst erop dat er een merkelijk
slechte invloed is van de nieuwe urbane contexten
op het menselijk lichaam. Stress en
andere psychische problemen zorgen voor
een minder aangenaam leven, gezond leven
wordt minder evident. Dat stadsplanners
zo'n grote ruimte geven aan de auto in de
stad in plaats van aan openbaar vervoer
vormt voor hem een probleem.
Bookchin schrijft in die tijd ook veel over het
probleem met chemische bestrijdingsmiddelen
in de landbouw, dingen die de leefomgeving
en de voeding minder gezond maken.
Urbane uitbreiding zorgt er ook voor dat
waardevolle, hoog productieve landbouwgrond
verloren gaat, grond die niet vervangbaar
is. De hoge urbanisatiegraad zorgt er
voor dat er veel zuiver grondwater verloren
gaat. De grote steden hebben bovendien een
grote impact op de lokale ecologie, ze genereren
hun eigen ‘micro-klimaten’. Het gebruik
van fossiele brandstoffen in de urbane
omgeving zorgt voor veel vervuiling en te veel
koolstofdioxide. Vandaag kennen we koolstofdioxide
als een broeikasgas dat zorgt voor
de opwarming van de aarde. Al in de jaren
zestig was Murray Bookchin aan het wijzen
op de gevaren van te veel koolstofdioxide in
de lucht en de mogelijkheid dat het zorgt
voor een opwarming.
De ‘ongelimiteerde stad’ zorgt niet alleen
voor ecologische pijnpunten en gezondheidsproblemen.
Het stedelijke transformeert
er ook mee in iets ongrijpbaars
en mogelijk ook iets oncontroleerbaars,
een kracht die ons te boven gaat en niet
genoeg geworteld is in geografische en
menselijke realiteiten.
De oplossing hiervoor ligt zeker niet in een
terugkeer naar een agrarische vorm van
samenleven. ‘De westerse beschaving is
volledig toegewijd aan een geürbaniseerde
80
Buiten de Orde