Sayı 02 - Antalya Rehberler Odası

Göbekli TepeGürcütepe ve Yeni AraştırmaProjesinin DoğuşuTepeden Görünüm, Fotoğraf: Özgür DoğanAcaba Yukarı Mezopotamya ilkneolitik yerleşmelerinin birbirineve Nevali Çori’nin komşu yerleşmelerine kadar uzaklıktaydı.Kesin olan Fırat ve Dicle arasındakigeniş bölgede daha bilinmeyenyerleşmenin olduğuydu.Ama buna rağmen 1994 yılındahiç beklenmedik bir şekilde, bubölgede, bizleri Göbekli Tepeye’yebiraz daha yaklaştıracak bir yerdeÇanak Çömleksiz yeni bir yerleşmeninbulunduğu haberi geldi.Burası Urfa’nın hemen yakınlarındakiGürcü Tepe yerleşmesiydi.Nevali Çori ile başlayan ve GürcüTepe ile devam eden “Urfa Projesi”büyük bir hız kazanmıştı.Gürcütepe II şimdiye kadarkiçalışmalara göre suya ve tarımalanlarına yakın, genel yaşambirimlerine ve tek tük özel yapıyasahip ilk Neolitik yerleşme tipineuymaktadır. Çayönü’ndeki ÇanakÇömlekli Neolitik yerleşim evrelerinin,çanak çömleksiz yerleşmelereolan belirgin mesafesi de buna çokbenzemektedir. Zengin çakmaktaşıve obsidyen alet endüstrisininyanı sıra, aralarında parlatılmıştaş kaplar ve üretim yerlerinin çokyakınında bulunan, sert kuvarsittaşından kap delicileri ve kaya parçalarındanyapılma birçok başkaalet ele geçmiştir.Buranın zengin hayvan türleri (GöbekliTepe’de ise bir tek hayvantürü tespit edilmiştir) sadece yabanihayvanları, öncelikle de yabaniboğayı, ceylanı, yabani domuzu,tilkiyi ve onageri, yani Asya yabaneşeğini kapsamaktaydı.Pek çok hayvan türü arasında,Göbekli Tepe buluntularında olmayan,evcilleştirme belirtilerinigözlenebiliyordu.Gürcütepe’de kültüre alınmış bitkilervar ama Göbekli Tepe’dehiç yok. Sonuç olarak GöbekliTepe’deki yapılar Gürcütepe’dendaha eski değillerdi, ama bu bölgedekiinsanların daha farklı beslenmealışkanlıkları vardı ve farklıbesin kaynaklarına sahiptiler.Gürcütepe’deki “vadi yerleşmeli”,Göbekli Tepe’deki “dağ yerleşmesi”karşısında konumlanmıştı,ancak sürekli derin zıtlıklar ortayaçıkmaktaydı. Bu nedenle GöbekliTepe ve Gürcütepe’nin, bu ikibuluntu yerinin ilk Neolitik yerlerarasında iki karşıt örnek olduklarısonucunu çıkarabiliriz.1995 den bu güne kadar KlausSchmidt ve ekibi tarafından yapılankazılarda üç farklı tabakaya aitbulgulara rastlanmıştır.Göbekli Tepe’nin en eski tabakasılll. Tabakadır. MÖ 10. binetarihlenmektedir. Şimdiye kadarlll. tabakada ortaya çıkartılangörkemli, dikilitaşlı yuvarlak yapılar,höyüğün güney kanadınıniki bölüme ayrıldığı ve güneydebir vadiye açıldığı yerde, derin birçukurlukta bulunmaktadır. Tabakalll’e ait yapıları, taş, sediment vebenzeri madderle doldurulmuşolarak bulundu. Bu tabakada 43adet “T“ başlı dikilitaş bulunmuştur.Bu tabaka kesin olarak ÇanakÇömleksiz Neolitik döneme tarihlenmektedir.ll. tabaka MÖ 9. bin buluntuları,gerçi büyük oranda geç dönemeait lll. tabakadan ayrılmakta, fakatlll. tabakanın ana sembolü olan“T” biçimli dikilitaş, ll. tabakadada devam etmektedir. Dikilitaşlarbundan sonra sadece 1-2 m uzunluklarıile eski dönemlere ait büyükheykellerin gölgesinde kalsalar dataştan yapılma insan biçimli varlık-42>43 ANTALYA REHBERLER ODASI DERGİSİ