Sayı 02 - Antalya Rehberler Odası

Göbekli TepeFotoğraf: Özgür DoğanDenemesi Dikilitaşın insan biçimli(antropomorf) olarak yorumu- NevaliÇori’de yapılmıştı. Dikilitaşbaşlarının hatları oldukça stilizeolarak, bir insan başının profilinisık sık tekrarlıyordu. Bu durumözellikle Nevali Çori buluntu örneklerindegörülen yüz uzunluğununkafatası bölümünden dahauzun olması şeklinde gözlenmişti.Bulunan kollar ve eller bu durumuispatlayan en son veri olarak gösterilebilir.“T” biçimli dikilitaşlarınstilize edilmiş insanları betimlediğiyorumu, arkeologlara “ön ve arka”,“karın ve sırt”, “sol ve sağ yan”danbenzeri tarif yapma imkanı veriyor.Gerçi Göbekli Tepe’de kollar veeller ile ilgili çok az dikilitaş bulundu.Göbekli Tepe’deki “T” biçimlidikilitaşlardaki yüzler ve kafalarise genelde hep aynı büyüklükteyapılmıştır. Buna rağmen GöbekliTepe dikilitaşlarının da taştanyapılmış insan biçimleri olarakanlaşılması gerektiği konusundaeminiz.Dikilitaş 1’in sol tarafında, “T” başınhemen altında, ağ benzeri izlerinolduğu ilginç bir desen dikkatiçekmekteydi. Başlangıçta bunlarbiraz kuşkuyla iç içe geçmiş yılanlarolarak yorumlanmıştı. Ağın üstsınırında sekiz, altında ise sekizadet, Göbekli Tepe yılan başlarındakarakteristik olan kalp şeklindekabartmalardır. Artık bileşik yılangruplarına ait diğer buluntular davar; böylece Dikilitaş 1’deki ağınbir yılan ağı ya da yılan örgüsüneait olduğu konusunda hiçbir kuşkukalmamıştı.Dikilitaş 1 ayağına kadar gelentaş levha sekiye kadar açığa çıkartıldı.Ön yüzünde toplam beşyılan betimi vardı. Yukarıdaki dörtyılan aşağıya doğru kıvrılmaktaydı;dikilitaşın alt yarısının sonundakibeşinci yılan ise yukarı doğruilerlemekteydi.“Yılan örgüsü”nün hemen altındakısmen küçük dört ayaklı belki birkoça ait kabartma görülmektedir.1995’teki deneme kazılarındaortaya çıkan aletlerin buluntu dağılımı,buna ok uçları da dahil,PPNB’nin başlarına ve PPNA‘yaişaret etmekteydi. Bu iki dönemarasındaki geçiş, yani ÇanakÇömleksiz Neolitik A’den B’ye geçiş,yaklaşık MÖ 8.800’lere denkdüşüyor. Bu dönemde, en azındanbize göre, A Yapısı inşa edilmiştir.Radyokarbon tarihlemesi yapılmışçok sayıdaki botanik örnek sonuçlarıda, arkeolojik tarihlemedearzu edilen kesinliği getirmekteve yaklaşık MÖ 8.900’lere işaretetmektedir.B Yapısı’nın Merkezi DikilitaşlarıDikilitaş 9 ve 10, B yapısındakimerkezi dikilitaş çiftini oluşturur.Bunlar, daire ya da tam belirtirsekpoligonal (çok yüzeyli) bir planladikilmiş olan duvar yüzeylerinebağlı dikilitaşlarla çevrilmiştir.Merkezi iki dikilitaşın alın yüzeyikuzey-güney yönündedir.Dikilitaş gövdelerinin birbirlerinedönük “iç yüzeyleri”nde ise güneyedoğru zıplayan, doğal büyüklüktetilki kabartmaları vardır.Erkek oldukları açıkça görülebileniki hayvan kabartması, tarz olarakbirbirlerine çok benzemektedir.Dikilitaş 9’un önünde taştan birkap, terazzo tabana gömülü şekildebırakılmıştır. Dışarıdan küçükbir kanal yatay olarak kabınmerkezine doğru gitmektedir. Bubuluntunun konumu, yüzeyde elegeçen diğer benzeri buluntuların,geçici de olsa, “adak kapları”olarak adlandırılmasına nedenolmuştur. Bu kapların ilk işlevlerininne olduğu tam olarak bilinmediğiiçin, verilen bu isim geçicidir.44>45 ANTALYA REHBERLER ODASI DERGİSİ