Sayı 02 - Antalya Rehberler Odası

Göbekli Tepe Kült MerkeziCoğrafi konumunun özelliği yabanıl,tehlikeli hayvan betimleri,ereksiyon halindeki penis figürü(ihtifallik protom), “hayvan ve insankafası” bileşik heykelleri, tepeninher tarafına yayılmış dikilitaşparçaları ve mimari kalıntılar olduğunutahmin ettiğimiz izler, bizleraçısından daha o zaman GöbekliTepe’nin birkaç özel binaya sahip,bilinen Taş Çağı yerleşmelerindenbiri olmadığını açıkça ortayakoyuyordu.Atalarımız burada daha çok dinselözelliği ön planda olan bir yer yapmışlardı.Yukarı Mezopotamya’nınbilinen ilk Neolitik yerleşmeleriyleyapılan karşılaştırmada, GöbekliTepe’de o zamana kadar hiçbiryerde bilinmeyen, hatta NevaliÇori’de bile olmayan yoğunlukta,ritüel buluntularla karşı karşıyakalınmıştı. Böylece, tüm gözlemlerigözlendirerek yapılan yorumdenemelerinde, Göbekli Tepe’ninbir köy yerleşmesi olmadığı kararınavarılmıştır. Anıtsal dikilitaşlarve bunların oluşturduğu yuvarlakyapılar, ama aynı zamanda heykellerve kabartmaların tarzı, karşımızdaNeolitik Çağa ait kutsal birmerkezin olduğu görüşünü doğrulamaktadır.Bu çapta bir merkezinoluşumu için çok sayıda kişininkatılımı gerekmektedir. MÖ 10.ve 9. binde, normalde bağımsızolarak hareket eden grupların,yapıların gerçekleşmesi için gerekliinsan gücünü sağlayabilmekiçin uzlaşarak bir araya gelmelerigerekmektedir. “T” biçimli dikilitaşlarınaçık bir şekilde stilizeedilmiş insan benzeri varlıklarıgösterdiğini ortaya çıkaran farklıaraştırmalar, bunların öneminiortaya koymaktadır.Bu dikilitaşlar, tanrılar, atalar yada diğer varlıkları temsil ediyorolabilir; ama her ne olursa olsun,en azından inşa edilmelerinin, GöbekliTepe’de etkin olan insanlarınhayatında büyük bir rol oynadığıkesindir. Böylece buranın çevresindekiyerleşmelerde, insanlarınyerleşik hayata geçme süreciningerçekleşmekte olduğunu önesürebiliriz: Çayönü, Nevali Çori ,Tell Abr, Mureybet, Jerf el - Ahmarve hiç kuşkusuz henüz bilinmeyenpek çok yerdeki insanlar, yapılarıKazı alanından, Fotoğraf: Özgür Doğaninşa etmeye devam etmiş ve buradabelirli bir nedenle, hep birlikteya da temsilcileri tarafından ritüellerinigerçekleştirmişlerdir. MÖ 8.bin yıl başında inşa çalışmalarınınve aynı zamanda yapıların kullanımınında sona erdiği açıkçagörülmektedir.Avcı topluluklar, tarım toplumunukabul etmişlerdi ve insanlaryerleşik hayata geçmişlerdi. Yakınındaekime elverişli toprak vesuyun olmadığı dağ arazisi... Odönem insanlar, bu eski kült yeriniterk etmiş ve buradan umudunukeserek, yakınlardaki çok şey vadedenyerleşmelere göç etmedenve çiftçi olarak yaşamaya başlamadanönce, anıtlarını molozve taşla doldurarak geçmişlerinigömmüşlerdir.Kaynakça: Harmankaya, S. - O. Tanındı- M. Özbaşaran, TAY - TürkiyeArkeolojik Yerleşmeleri - 2: Neolitik, EgeYayınları, Takım ISBN 975-807-003-7,Cilt ISBN 975-807-010-X, İstanbul,1997. - Schmidt Klaus, GöbekliTepe, Arkeoloji ve Sanat Yayınları