Sayı 02 - Antalya Rehberler Odası

Göbekli Tepehayvan ise, taş yüzeyinin aşındırılmasıylaneredeyse “silinmiş”durumda olmasına rağmen, dışçizgileri belirgin olarak görülebilmektedir.Dikilitaş başından gövde yüzeyine,aşağıya doğru baktığımızda,önce uzun bacakları ve dikey boyunlarıylaiki büyük kuş görmekteyiz.Bunlar büyük olasılıkla turnakuşudur. Turna kuşları betimlerdediğerlerine göre daha yüzeysel çizilmişolmasına rağmen rahatlıklaseçilebilmektedir. Leylekler isediğerlerine göre daha kısa boyunasahiptir; ancak eğer bir balıkçılkuş söz konusu olsa idi, o zamanS biçiminde geriye doğru kıvrılmışbir boyun ve uzun ince gaga olmalıydı.Dikilitaş 33’te yukarıdakikuş ise, yelpaze gibi açılmış kısakuyruk tüyleri alttaki hayvanda olmasada, burada leylek ya da benzeridiğer bir hayvan betimlenmişolamaz. Paleolitik resim sanatındabüyük kuş betimleri olmadığı için,Göbekli Tepe turnaları, bu türdebilinen en eski hayvan betimleriolarak kabul edilmelidir.Acaba burada turna kıyafeti giymişinsanlar mı betimlenmiştir? Hayır,çünkü ayaklar, turnalarda olduğugibi üç parmakla bitmektedir(arkada duran dördüncü parmakise resmin dışında bırakılmıştır).Buna rağmen burada bir tebdilikıyafet sahnesinin söz konusuolabileceği, o kadar kolay vazgeçilebilecekbir görüş değildir. Çünküturna kılığına girmiş insan dansı,turnanın dansıdır ve tasarlanan,dansta turna olma düşüncesidir.Böylece betimler dans edenlerinturnaya dönüşümünü göstermişolabilir (yani sadece maskeli birkişiyi değil).Dikilitaş 2 ve 38’deki kuşlarda,bükülmüş insan dizine benzer birbacak tespit edilmiştir. Bu bağlamdada, turna gibi hareket edeninsanla karşı karşıya olduğumuzdüşüncesi ortaya çıkmakta. TaşÇağı Heykeltıraşı, resimleri “silmek”için çok iyi bir çalışma gerçekleştirmişolmasına rağmen,yukarıda, özellikle de sol yukarıdakiresimlerin yarı bölümündekileriunutturamamıştır. Büyük olasılıklaikisinin arkasında, bir başka üçüncükuş türü bulunmaktaydı. Azya da çok açıkça belli olan, çoksayıda 90 dereceye döndürülmüş,yükseklikleri 14 cm olan H biçimlipiktogram işaretidir. Taşı işleyenkişinin önceki resimlerle neler yapmakistediğini bilmekteyiz.Bu işaret grubunun altındaki yüzeybozulmasına rağmen, alttakiturnanın önünde dalgalı çizgileriolan bir alanı seçmek mümkünolmuştur. İlk bakışta bunun su betimiolabileceği izlemi doğmakta.Burada kesinlikle yılanbaşları sözkonusuydu ve varsayılan dalgalarbirdenbire yılan gövdelerinedönüşmekteydi; “Gölde Turnalar”,“Yılan Yumağında Turnalar”olmuştu.Sağdaki dikilitaşın göğüs kısmındandönen ve yılanbaşlarında biten“dalgalı çizgiler” alanı vardı.Ama turnaların yerine burada,yılanların arkasına dikey olarakyerleştirilmiş büyük bir tilki bulunmaktaydı.Tilkinin bazı özellikleri göze çarpmakta:Şimdiye kadar GöbekliTepe’de bulunan bu hayvan cinsininhepsi erkekti ama bu tilkideğildi. Penisinin olduğu yerdebir yılan yumağı dışa doğru çıkmaktaydıve buradan bölümlereayrılmaktaydı.Dikilitaş 33’ün karın yüzünde, gelenyılanların kafalarıyla dikey birresim dizisi oluşturarak iki taraftakigeniş yüzeyleri çevrelediği sahnesoluk kesici. İnsan neredeyse EskiMısır hiyeroglifleri karşısında olduğunusanarak elinde olmadanilk okuma olasılıkları üzerine düşünmeyebaşlıyor: Hayvanlar vesoyut motifler taş üzerine oyulmuşve dikey bir düzende sıralanmış.Buna karşın Dikilitaş 33’te şeritlerve ara alan düzgün kabartmalarlakaplanmıştır. Kötü koruna gelmişyay şeklinde işaretlerin altındakidesenler biraz daha belirginleşmektedir.Stolanın şeritleri üstündebirbirine ters biçimde köşedizisi bulunmakta. Orta alanda isebir H biçimli işaret üç tane büyük,aşağıya doğru ilerleyen yılanlarve yeniden bir H işareti görmekte.Dördüncü, daha küçük yılansağdaki büyük yılan ile, sınırlananstola arasına girmeye çalışmakta;olasılıkla beşinci bir tane dahaolmalı ama yer darlığı nedeniyleonun sadece kuyruğu belirtilmiş.İkinci H işaretin altında çok netseçilebilen ancak pek dikkat çekmeyenbir başka desen bulunmakta.Burada altı ayaklı, böcek türü,şişman batınlı ve böceklerdentanıdığımız antenli üçgen kafasıolan bir hayvan söz konusudur.Bu böceği yeniden üç tane büyükyılan izlemekte. Şimdi ise sağ taraftandördüncü küçük bir yılan daresmin içine girmeye çalışmakta.Yılan kafalarının altında ise 10cm uzunlukta, çok küçük, soladoğru bakan, olasılıkla bir koyunbulunmakta.Dikilitaş 21’de iki kez örümcekdeseni görmüştük. Bunlar tekrardikilitaşın ön yüzeyinde yer almaktalar,ancak hemen alt altasıralanmış olarak.Bunu izleyen dikilitaş 41 ve 42’deşimdiye kadar herhangi bir kabartmatespit edilmedi; ancak dikilitaşbaşının en üst kısmı dışındakibölümlerin de henüz kazılmadığınıbelirtmek gerekir. Dikilitaş 43 kazıalanları arasında bırakılan profilbölümünden dışarı sarkmakta vebüyük oranda profil toprağı tarafındankapatılmış durumda. Dahasağdaki baş ve alın kısmındabüyük desen grupları görülmekte.Daha önce sözünü ettiğimiz“göldeki turna”daki yanlış yorumnedeniyle, şu anda daha fazlayorum yapmaktan kaçınıyoruz.Sonuç olarak iki betim kesin olaraktespit edilebilmiştir: Bunlar yatayve 90 derece çevrilmiş şeklindekiH işaretleridir.50>51 ANTALYA REHBERLER ODASI DERGİSİ