Sayı 02 - Antalya Rehberler Odası

Göbekli TepeKazı alanından, Fotoğraf: Özgür Doğankuşkusuz dikilitaş zemin seviyesinden5 m yükseklikte olacaktır.Merkezi Dikilitaş 18, Nevali Çoritipi dikilitaşların bir türüne benzer:Bir stola (dikey olarak inenkabartma çifte bantlar) ve genişyüzeyinde kollar bulunmaktadır;var olduğu tahmin edilen ellereise henüz ulaşılamamıştır. Solkolun kıvrımında bir tilki görülmektedir.Kolların ön kısımlarının,bir vakitler heykeltıraş tarafındangarip şekilde yerleri değiştirilmiştir.Kolların, ilk hallerinde dikilitaşgövdesine doğru uzandığı, dahasonra ise biraz biraz toparladığıve özgün yerinin altından başlayarakyeniden işlendiği açıkçabelli olmaktadır.Göğüs tarafında, dikilitaş çenesininhemen altında, stola şeritlerininarasında soyut, piktogam(resim-sembol yazı işareti) şeklindeişaret görülmektedir. Yukarıda“H” biçimli bir sembol, onunaltında bir daire ve yatay bir yarımay bulunmaktadır. “H” sembolü,yakından bakıldığında birbirine zıtyerleştirilmiş iki kişiye, belki de dikduran iki hayvana işaret eden ikiparçaya dönüşmektedir.Daire ve yarım ay sembolünde,doğal olarak “Güneş ve Ay”yorumu ağırlık kazanmaktadır.Tunç Çağı’na tarihlenen NebraGökyüzü Diski ortaya çıktıktansonra, bu tür yorumlara daha sıkrastlanmaktadır. Üçüncü bir görüngüolarakta, dikilitaşların tepeyüzeylerinde bulunan ve sıralıdüzenleriyle Göbekli Tepe ziyaretçilerinindikkatini çeken kap biçimlioyuklar belirtilmiştir. Burada dakesin bir yorum yapmak mümkündeğil. Kesin olan, bu oyukların insanlartarafından yapılmış olduğuve doğal koşullar sonucunda aşınmalarlameydana gelmediğidir.Oyukların çoğunlukla dikilitaşlarıntepe yüzeylerinde olması sebebiyle,bunların dikilitaşların ilk yapımaşamasında yer almadıkları, yapılarındoldurulması sonrasında,dikilitaşların gözüken yüzeylerineişlenmiş olabilecekleri düşünülmektedir.Bu görüngü ve nedensorusu üzerinde daha fazla tartışmadan,en azından, bu oyuklarındikilitaşların özel anlamlarını hiçkuşku götürmeyecek şekilde öneçıkardığını söyleyebiliriz.Dikilitaş 31, Dikilitaş 18’in batıdakiikizini oluşturmaktadır. Aynıyüksekliğe sahip olan bu dikilitaştümüyle açığa çıkartıldığında, yineaynı şekilde taban yüzeyinden 4m daha yüksek olacaktır. Oldukçaince şekillendirilmiştir ve diğerörnekte olduğu gibi atkı ve bantmotifleri bulunmaktadır. Gövdekısmında bukranion (gövdenintümünün sadece profil olarak,başın ise iki tarafındaki boynuzve kulaklara gösterilmesi) yanibir boğa kafatası, şimdiye kadarGöbekli Tepe’de rastlanmayan,alındaki trapez şeklinde, olasılıklagünümüze ulaşmamış bir nesnenintutturulduğu bir çukurluğasahiptir.D yapısı’nın merkezi iki dikilitaşıNevali Çori tipindedir. İkisi de “göğüslerinde”semboller taşımaktadır:Doğudaki dikilitaşta “H” işareti,daire ve yarımay; batıdakinde isebukranion bulunmaktadır.Dikilitaş 19’dan günümüze sadecegövde başlangıcı olan “T” başınınkırık parçası kalmıştır. Alın tarafındakoruna gelmiş dikilitaş başındabir yılan kabartması dışında başkabir betim yoktur.Dikilitaş 20, üzerindeki kabartmaylabizleri şaşırtmaktadır: “T” başındaherhangi bir betim olmamasınarağmen gövdenin göğüs tarafında,aşağıya doğru kıvrılan ve bir boğaile karşılaşan yılan görülmektedir.Dikilitaş 20’de gördüğümüz buyılan, boğaya mağlup bir konumdabetimlenmiştir.Dikilitaş 21, soldaki sütun yüzeyindeneredeyse doğal büyüklüktebir ceylan kafası görülmektedir.Varlığı kesin olan hayvan gövdesiise tümüyle çevre duvarı ileörtülmüştür. Şu anda ise sadeceaceleyle öne doğru uzatılmış vebükülmüş ön ayakları görülebilmektedir.Bir lir biçiminde şekillendirilmişboynuzlar, burada, Yukarı48>49 ANTALYA REHBERLER ODASI DERGİSİ