Primjeri filantropije u Crnoj Gori do kraja XX vijeka

More documents

Recommendations

Info

1881/82 u Crnoj Gori je bilo 705 trgovačkih i 286 zanatskih radnji, a njihov ukupan broj se početkom XX vijeka kretao oko 1.500 Zbog nerodne 1889. godine, Crnu Goru je napustilo 11.000 Crnogoraca, a od 1885. do 1892. godine trajno se iselilo oko 30.000 ljudi. 1 trgovačkih i 286 zanatskih radnji, a njihov ukupan broj se početkom XX vijeka kretao oko 1.500. 9 „Društvo za pomaganje zanata i trgovine u Crnoj Gori“ osnovano je 1902. godine. Moderna, parna pilana, izgrađena je 1910. godine u Tari, a potom i u Lijevoj Rijeci. U Nikšiću su osnovane dvije pivare: „Onogošt“ 1896. i „Trebjesa“ 1910. godine. Knjaz Nikola je 1881. godine u Nikšiću osnovao stočarsku farmu, koja je na moderan način proizvodila sir i maslo, koji su plasirani u inostranstvo. U Ulcinju je formirano industrijsko preduzeće za rafineriju maslinovog ulja, a 1888. godine vojvoda Mašo Vrbica je podigao fabriku sapuna u Baru. Špiro Popović, Blažo Iličković i Grk Dimitrije Cicilios osnovali su 1902. godine „Prvu povlašćenu fabriku sapuna i svijeća“ u Baru. U Danilovgradu je 1910. godine počela s radom fabrika za preradu vune. Prvi parni mlin podignut je 190 . godine na Cetinju, a potom u Ulcinju i na Grahovu. U Crnoj Gori je bilo nekoliko radionica za namjenske (vojne) potrebe. U ovom periodu i strani kapital ulazi u Crnu Goru. Jedna engleska firma je 1894. godine u Podgorici formirala trgovačko društvo „Anglo-montenegrin“, sa sjedištem na Malti. Pored trgovine, društvo je 1895. godine osnovalo „Knjaževsko crnogorsko povlašćeno parobrodarsko društvo“. Ono je prevozilo putnike i poštu po Skadarskom jezeru i Bojani. Sa sjedištem u Veneciji 190 . godine od italijanskog kapitala formirano je „Društvo zadružne režije crnogorskog duvana“. Društvo je imalo kapital od 1.500.000 franaka, od čega je podignuta fabrika cigareta u Podgorici. Ovo društvo je 1905. godine promijenilo ime u „Crnogorsko anonimno društvo“ i povećalo kapital na 2.500.000 miliona perpera. Od italijanskog kapitala formirano je 1906. godine „Barsko društvo“ koje je izgradilo željeznicu Bar –Virpazar i barsko pristanište. Strani kapital je dobio koncesije za isušenje i eksploataciju Ulcinjskog polja, za gradnju hidrocentrala na Morači, eksploataciju gvozdene rude u Sozini, ali ti poslovi nijesu realizovani. Austrijskim kapitalom je 1910. godine podignuta električna centrala na Cetinju. I u ovom periodu dominantu ulogu u ekonomskom razvoju Crne Gore imali su glavari, koji se se na osnovu državnih privilegija, monopola i bliskosti dvoru, brzo bogatili. U tome su se isticale vojvode: Božo Petrović, Lazar Sočica, Marko Petrović, Petar Vukotić, Novica Cerović, Šako Petrović, Mašo Vrbica, Đuro Petrović, Simo Popović, Marko Miljanov, pop Đoka Mijušković, brigadir Mihailo Nišin i mnogi drugi, dok je i knjaz Nikola bio uključen u veliki broj poslova. Glavni spoljnotrgovinski partner Crne Gore bila je Austrija, s kojom je Crna Gora imala pasivan trgovački bilans. 10 Prva banka u Crnoj Gori osnovana je 1901. godine u Nikšiću i zvala se „Prva 9 Isto, str. 48 0 Isto, str. 80
Primjeri filantropije u Crnoj Gori do kraja XX vijeka nikšićka štedionica“, sa osnovnim kapitalom od 200.000 kruna*. 11 U Podgorici je 1904. godine osnovana „Prva zetska štedionica“ sa kapitalom od 200.000 kruna. Potom je 1906. godine osnovana „Crnogorska banka“ na Cetinju, čiji je kapital do 1911. godine narastao na 1.000.000 perpera. „Narodna štedionica“ je osnovana 1906. godine na Cetinju, a pod direktnim nadzorom države 1909. godine formirana je „Narodna banka“ u Baru čiji je osnovni kapital iznosio 2.000.000 perpera. „Državna hipotekarna banka“ je osnovana 1912. godine. Tako je u kratkom vremenskom periodu (za 11 godina) formirana razgranata mreža banaka u Crnoj Gori, koje su svoje filijale i zastupništva imale u svim djelovima Crne Gore. 12 Banke u Crnoj Gori su dobro poslovale, širile su svoju djelatnost, uvećavale osnovne kapitale i tako su okupljale znatan dio slobodnog kapitala u Crnoj Gori. Osnivači ovih banaka bili su uglavnom trgovci i glavari koji su se obogatili u drugoj polovini XIX vijeka. Knjaz Nikola je imao veći broj akcija u pojedinim bankama. 1 I pored razvijanja trgovine, zanatstva, industrije i bankarstva, Crna Gora je bila dominantno zaostala agrarna zemlja, čije se privredno bogatstvo zasnivalo na uzgoju i izvozu žive stoke. No, taj izvoz nije mogao da pokrije ostale potrebe stanovištva i države, pa je spoljni dug Crne Gore do 1905. godine, iznosio pet godišnjih budžeta. 14 Nepovoljne ekonomske prilike izazvale su masovno iseljavanje Crnogoraca. Tako je zbog nerodne 1889. godine, Crnu Goru napustilo 11.000 Crnogoraca, a od 1885. do 1892. godine trajno se iselilo oko 0.000 ljudi. U takvim uslovima filantropija je bila potrebna, ali je rijetko ko od bogatih crnogorskih glavara učestvovao u filantropskim aktivnostima. Pozitivan izuzetak je bio jedino knjaz Nikola. Razlog za izostanak takve pomoći je nerazvijena građanska svijest o odgovornosti najbogatijih prema društvu. Ta svijest je postojala u Boki Kotorskoj, koja je tada bila pod okupacijom Austrougarske i u kojoj se privredni i kulturni život razvijao brže nego u Knjaževini Crnoj Gori, pa je to objašnjenje zbog čega su prve zadužbine formirane u Boki, a tek u prvoj polovini XX vijeka počinju da se formiraju i u ostalim djelovima Crne Gore. Ekonomske prilike u Crnoj Gori se nijesu popravile ni u međuratnom periodu kada je Crna Gora bila u sastavu Kraljevine SHS, odnosno Kraljevine Jugoslavije. Prema popisu stanovništa iz 19 1. godine, Crna Gora je imala 79,1% seoskog stanovništva, koje je živjelo u Isto, str. 204 * Kruna – austrijski novac. U Crnoj Gori je bila zvanično sredstvo plaćanja od 90 . do 906. godine. Odnos krune i perpera je bio : . 2 Mirčeta Đurović, O akcionarskim društvima u Crnoj Gori, Titograd, 9 9, str. 2 Mirčeta Đurović, Trgovački kapital..., str. 207 4 Živko M. Andrijašević, Šerbo Rastoder, Istorija Crne Gore, Podgorica, 2006, str. 2 7 Prve zadužbine su formirane u Boki Kotorskoj, gdje je bila razvijena građanska svijest najbogatijih o odgovornosti prema društvu. 13
Page 1 and 2: Mr Dragutin Papović Primjeri filan
Page 3: Mr Dragutin Papović Primjeri filan
Page 6 and 7: “ Blago onome čovjeku, u čije r
Page 8 and 9: Nadamo se da će nas vraćanje na p
Page 10 and 11: Osnivači dobrotvornih organizacija
Page 14 and 15: teškim uslovima. Posjedi do 2 hekt
Page 16 and 17: Na osnovu člana 32, stav 8, Zakona
Page 18 and 19: Državna kontrola nad zadužbinama
Page 20 and 21: Od srednjeg vijeka pa do početka X
Page 22 and 23: Muslimani su osnivali zadužbine, k
Page 24 and 25: Jedan od najpoznatijih muslimanskih
Page 26 and 27: Najveći broj vakufa u Crnoj Gori p
Page 28 and 29: U dobrotvornom radu se istaklo Amer
Page 30 and 31: “ „Uzimajući u obzir velike ž
Page 32 and 33: 3 235 East 11th Street, New York 3,
Page 34 and 35: Spiridon Gopčević U svojoj t
Page 36 and 37: Samo tokom 189 . godine knjaz Nikol
Page 38 and 39: 1922.godine, Vaso Ćuković je osno
Page 40 and 41: Nadbiskup Nikola Dobrečić Dobreč
Page 42 and 43: Testament Jovana Boškovića je pod
Page 44 and 45: „Štednja Lesova“ Leso Pavkovi
Page 46 and 47: Pavković je bio poznat kao najveć
Page 48 and 49: Kuća zadužbine Duković u Trstu (
Page 50 and 51: Spomen-ploča na kući Luke Joviće
Page 52 and 53: ata proveo je u internaciji. Nakon
Page 54 and 55: Želja Jova Golijanina je bila da
Page 56 and 57: mogao da ispuni u punoj mjeri one c
Page 58 and 59: “Moja bi pak želja bila, da ta z
Page 60 and 61: “ „Novac koji je poslan na Jugo
Page 62 and 63:
“Rukovođen ljubavlju prema rodno
Page 64 and 65:
Patrijarh Gavrilo Dožić (1888-195
Page 66 and 67:
od države priznatim školama. 147
Page 68 and 69:
VII - Izvori i literatura Izvori: 1
Page 70 and 71:
0 22. Milošević Anton, Pero Lukov
show all

Primjeri filantropije u Crnoj Gori do kraja XX vijeka

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?