Primjeri filantropije u Crnoj Gori do kraja XX vijeka

Želja Jova
Golijanina je bila
da „zaostavštinom
i zadužbinom u
testamentu označenoj,
upravlja odbor, koji
se sastavlja od ljudi
koji u svojoj prošlosti
nikakvim nečasnim
djelima nijesu
dohvaćeni“.
“...te je vazda moja želja bila
da im u starosti pomognem,
što uzmognem starome
samorancu koji nije kadar
zarađivati svojim životom,
tako isto ženi samoranici“
54
kuće je iznosila 226 m² a dvorišta 450 m². Četiri petine prihoda od ove imovine išli su za
stipendiranje đaka, a ostatak za poreze i održavanje zgrade. 122 Upravni odbor zadužbine
su činili: mitropolit crnogorsko-primorski, predsjednik podgoričke opštine, predsjednik
Opštinskog suda u Podgorici, direktor gimnazije, ili njihovi zamjenici, i dva Čađenovića
koje izabere bratstvo. Stipendije su dodjeljivane za školovanje u srednjim školama i na
fakultetima, a uslov za dobijanje stipendije bio je da kandidati redovno završavaju razrede
i semestre. Stipendije su se dodjeljivale i za školovanje u bogosloviji, zanatima i trgovini, a
poseban uslov je bio da stipendisti nakon završetka školovanja rade u Crnoj Gori.
Zgrada zadužbine je oštećena tokom bombardovanja Podgorice u Drugom
svjetskom ratu, ali je nakon rata obnovljena i davala je sredstva siromašnim đacima. No,
ubrzo je zgrada prestala da funkcioniše kao zadužbina, jer je vlast (država) preuzela ovu
imovinu. Njome je upravljao Odsijek za kulturu Opštine Podgorica, i zgrada je poslije
rata useljena. Prihodi od zgrade su išli državi. Njene prostorije su korsitili: Staklorezačka
radionica Zanatskog preduzeća Titograd, Pionirski centar, KUD „Stanko Dragojević“,
Udruženja pravoslavnih sveštenika, a 1969. godine donešena je odluka da se zgrada sruši
i da se na njenom mjestu sagradi robna kuća „Beko“. Početkom 90-ih Odbor zadužbine
je pokrenuo postupak za povraćaj imovine u njenoj protivvrijednosti, kako bi zadužbina
mogla sagraditi objekat na drugoj lokaciji i koristiti ga u svrhe koje su odredili darodavci.
Zadužbina Jova Filipova Golijanina
Ni o Jovu Golijaninu nema puno podataka. Bio je ugledni i bogati trgovac iz Nikšića.
Umro je u Dubrovniku 19 5. godine, a testamentom iz 19 2. godine odlučio je da svoju
nepokretnu i pokretnu imovinu zavješta u cilju izgradnje Doma za stare u Nikšiću.
Njegova želja je bila da „zaostavštinom i zadužbinom u testamentu označenoj, upravlja odbor,
koji se sastavlja od ljudi koji u svojoj prošlosti nikakvim nečasnim djelima nijesu dohvaćeni“. 12
Golijanin je odredio da predsjednik opštine Nikšić nakon njegove smrti sazove sjednicu
opštinskog odbora, da pozove još dva lica, i da se utvrdi sva njegova pokretna i nepokretna
imovina. U tački 19 testamenta, Golijanin je naveo da se nakon 12 godina od njegove
smrti počne graditi Dom za stare, a u tački 20 o svojoj odluci kaže:
22 Isto, str. 7.
2 Dragutin Kontić, navedeno djelo, str. 47.