Helsińska Fundacja Praw Człowieka - idm - International Society for ...

Jakie są techniczne i proceduralne wymogi związane z wykorzystywaniem dostępnych środków
prawnych?
Wykorzystanie każdego z omówionych środków prawnych i procedur wymaga spełnienia pewnych
warunków (niektóre z nich zostały wymienione powyżej w informacji o skardze do RPO czy skardze
konstytucyjnej). Przepisy prawne określają je szczegółowo i przed skorzystaniem z konkretnej drogi
prawnej należy się upewnić, jakie warunki trzeba spełnić (czy i na ile nasza skarga musi mieć
formalny charakter, jakie dokumenty należy do niej dołączyć itp.).
Także terminy do wnoszenia określonych środków prawnych są określone przez poszczególne
procedury (administracyjną, cywilną, karną itd.). Trzeba się z nimi zapoznać i ich przestrzegać.
Jakiego rodzaju pomoc, wsparcie można uzyskać na poziomie krajowym przy korzystaniu z
różnych procedur i co można zrobić, aby przezwyciężyć utrudnienia/przeszkody?
Utrudnienia/przeszkody mogą obejmować, np.:
• brak pomocy prawnej
• brak bezpłatnej (pro bono) pomocy prawnej
• brak znajomości Dyrektyw i/lub krajowych przepisów antydyskryminacyjnych przez sędziów,
pracowników biura Rzecznika Praw Obywatelskich, organy kontroli administracyjnej itp.
• koszty (mogą być nimi koszty sądowe lub ryzyko poniesienia kosztów w przypadku
przegrania sprawy)
• dostęp do sądów oraz procedury sądowe (dostęp fizyczny - jak daleko znajduje się sąd od
miejsca zamieszkania składającego skargę, czy są udogodnienia dla niepełnosprawnych,
tłumacze, itp.)
Wsparcie może polegać na, np.:
możliwości bycia reprezentowanym przez przeszkoloną organizację pozarządową lub też przez
doradcę albo prawnika związku zawodowego
Jeśli nie mamy dostępu do fachowej pomocy prawnej, pomocą w korzystaniu z wymienionych
środków i procedur prawnych mogą nam służyć zarówno odpowiednie informatory jak i różnego
rodzaju instytucje i organizacje. W przypadku braku środków na ochronę swych praw warto także
pamiętać o możliwości uzyskania zwolnienia od ponoszenia kosztów sądowych oraz możliwości
uzyskania pełnomocnika lub obrońcy z urzędu.
Osobom, których nie stać na wynajęcie prawnika, przysługuje prawo do „prawnika z urzędu”
opłacanego przez państwo:
Sprawy cywilne, rodzinne, pracy i inne sprawy niekarne – należy złożyć do sądu, przed którym
sprawa będzie wytoczona lub już się toczy, wniosek (na piśmie lub ustnie do protokołu) o zwolnienie
od kosztów sądowych (w całości lub części) oraz o przyznanie pełnomocnika z urzędu (adwokata lub
radcy prawnego). We wniosku należy przedstawić dokładne dane o sytuacji rodzinnej, majątku i
dochodach - należy wykazać, że wnioskujący nie jest w stanie ponieść kosztów prawnika „bez
uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny”. Wynajęcie prawnika odbyłoby się więc
kosztem zaspokojenia podstawowych potrzeb wnioskującego i rodziny. Sąd może przeprowadzić
dodatkowe dochodzenie dotyczące stanu majątkowego wnioskodawcy. Żeby uzyskać pełnomocnika z
urzędu trzeba zostać zwolnionym z kosztów choć w części. Przyznanie pełnomocnika z urzędu zależy
od sądu, który oprócz sytuacji materialnej bierze pod uwagę stopień skomplikowania sprawy oraz
ewentualną nieporadność wnioskującego, dlatego też we wniosku warto odnieść się do tych
okoliczności. Od decyzji odmownej można się odwołać.
Sprawy administracyjne w sądach administracyjnych – należy złożyć do wojewódzkiego sądu
administracyjnego wniosek o przyznanie „prawa pomocy”. Można wystąpić o pełne lub częściowe
zwolnienie od ponoszenia kosztów sądowych oraz o pełnomocnika z urzędu (w zależności od
charakteru sprawy może nim być adwokat, doradca podatkowy, radca prawny, rzecznik patentowy).
Wniosek trzeba złożyć na specjalnym urzędowym formularzu, zawierającym pytania o sytuację
rodzinną i majątkową. Formularze można uzyskać w wojewódzkim sądzie administracyjnym, w
urzędzie gminy lub pobrać z Internetu: www.nsa.gov.pl. Od decyzji odmownej można się odwołać.
48