II cild - Evveli.qxp - turan-sam

ÅËÚÀÐÛ
ìÿç:] Åë òàëàíìûøäûð. Áèð éàíäàí ÿðÿáëÿð ñîéóð,
áèð éàíäàí åëáÿéèëÿð òàëàéûð. Ú.Úàááàðëû.
ÅËÚÀÐÛ çÿðô 1. Åëëèêëÿ, ùàìûëûãëà, áöòöíëöêëÿ,
áàøäàí-áàøà. Éöçëÿðúÿ ýþçÿë áàøãà
âèëàéÿòäÿ äÿ ÷îõäóð; Àììà áèçèì þëêÿ áöòöí
åëúàðû ýþçÿëäèð. ß.Âàùèä.
2. Áèðëèêäÿ, áöòöí åëèí èøòèðàêû èëÿ. Åëúàðû
èø ýþðìÿê.
ÅË×È èñ. 1. äèïë. Áèð äþâëÿòè áàøãà áèð äþâëÿòäÿ
òÿìñèë åäÿí äèïëîìàòèê íöìàéÿíäÿ;
ñÿôèð.
2. Îüëàí âÿ éà îíóí àäàìëàðû òÿðÿôèíäÿí
ãûç èñòÿìÿê ö÷öí ãûç åâèíÿ ýþíäÿðèëÿí øÿõñ.
[Ñÿêèíÿ õàíûì:] Ñþç à÷ûã ýÿðÿê, [Àüà Ùÿñÿí]
ìÿíäÿí þòðö áèáèìèí éàíûíà åë÷è
ýþíäÿðèáñÿí.. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. Èíäè êè âàð
åë÷è äÿ Ñÿôäÿð êèìè; Áèð áàëà ãûç àë, áîéó ÿðÿð
êèìè. Ì.ß.Ñàáèð. Áèð íå÷ÿ èë îíäàí ñîíðà
Ìèðçÿ ãîíøóíóí ãûçûíà åøã éåòèðèá àíàñûíû
åë÷è ýþíäÿðäè. ß.Ùàãâåðäèéåâ. Åë÷è
äöøìÿê – ãûçû àëìàã ö÷öí ýåäèá-ýÿëìÿê,
ãûç òÿðÿôèíäÿí ðàçûëûã ÿëäÿ åòìÿê ö÷öí ÷àëûøìàã,
åë÷èëèê åòìÿê. ßìèãûçû âÿ ÿìèîüëó
ñþçö áó éåðäÿ ãîéäóëàð êè, ßìèðàñëàí Ýöëïÿðè
ö÷öí ÿìèñèíÿ åë÷è äöøñöí. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.
Óñòà Ìóðòóç åë÷è äöøäö. Ìèð Úÿëàë. Åë÷è åë÷è
öñòöíäÿí ýÿëìÿê – àðàñû êÿñèëìÿäÿí ãûçû
èñòÿìÿê, áèð-áèðèíèí äàëûíúà åë÷è ýÿëìÿê.
..Çåéíÿáèí àäû áèð åëÿ øþùðÿò òàïäû êè, åë÷è
åë÷è öñòäÿí ýÿëèðäè. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.
3. Ìöÿééÿí ìÿãñÿäëÿ âÿ éà ðÿñìè
äàíûøûãëàð ö÷öí áèð éåðÿ ýþíäÿðèëÿí øÿõñ;
íöìàéÿíäÿ. Åë÷èéÿ çàâàë éîõäóð. (Àòà.
ñþçö). ×èíäÿí ýÿëÿí åë÷èéèç; Ýÿòèðìèøèç
õàãàíäàí; Êåéêàâóñà ÿðìÿüàí. Ù.Úàâèä.
4. Öìóìèééÿòëÿ, íöìàéÿíäÿ ìÿíàñûíäà.
Ãàáàã úÿðýÿëÿðäÿ ÿìèðëÿð, âÿçèðëÿð, ÿéàíëàð
âÿ êöáàð àèëÿëÿð éåðëÿøìèøäè. Åë÷èëÿð âÿ
ùåéÿò íöìàéÿíäÿëÿðè ö÷öí áàøãà éåðëÿð
òÿõñèñ åäèëìèøäè. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.
5. ìÿú. Ìöæäÿ÷è, õÿáÿð ýÿòèðÿí ìÿíàñûíäà.
Èëê áàùàðûí óüóðëó åë÷èëÿðè îëàí ãàðàíãóø,
ñûüûð÷ûí âÿ ëåéëÿê ñöðö-ñöðö äþíöá
éóâàëàðûíû òèêÿúÿê. À.Øàèã. Áàùàðëà áèðëèêäÿ
îíóí øóõ åë÷èëÿðè: ãàðàíãóøëàð ùÿðÿíè þç
äèëèíäÿ ãàðøûëàéûðäûëàð. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.
◊ Åë÷è äàøû – íàüûëëàðäà: ïàäøàù ãûçûíûí
åë÷èëèéèíÿ ýÿëÿíëÿðèí îòóðìàñû ö÷öí ñàðàé
ìåéäàíûíäà ãîéóëàí õöñóñè äàø.
ÅËÅÊÒÐÈÊ
ÅË×ÈËßÌß “Åë÷èëÿìÿê”äÿí ô.èñ.
ÅË×ÈËßÌßÊ ô. Åë÷è äöøìÿê, åë÷èëèéÿ
ýåòìÿê, ãûç èñòÿìÿê.
ÅË×ÈËÈÊ èñ. 1. Åë÷èíèí âÿçèôÿñè, èøè. // Åë-
÷èíèí èäàðÿñè. Åë÷èëèêäÿ ãÿáóë.
2. Åë÷è ýåòìÿ, ãûç èñòÿìÿ. [Ýöëïÿðè:]
Ùàúû, ãàäàí àëûì, ìÿíèì åëÿ ñà÷ûì åë÷èëèêäÿ
àüàðìàéûáäûðìû ß.Ùàãâåðäèéåâ. [Òîüðóë:]
Àäÿ Éàøàð, ìÿí èñòÿéèðÿì àõû ñÿíè .. åë÷èëèéÿ
ýþíäÿðèì. Ú.Úàááàðëû. Ìèðçÿ Ðÿùìàí ùÿëÿ
åâäÿí ÷ûõìàìûø åë÷èëèê ãàéäàëàðûíäàí
ñþùáÿò ñàëûá ìÿñëÿùÿòëÿøìèøäè. Ìèð Úÿëàë.
Åë÷èëèê åëÿìÿê – åë÷è ñèôÿòè èëÿ ýåäèá ãûç
èñòÿìÿê. [Ñöëåéìàí ßñýÿðÿ:] Ýþðäöéöí
ãûçëàðäàí áèðèñèíè ñå÷, ñîíðà ëÿëÿøèíè ýþíäÿð,
ýåäèì åë÷èëèê åëÿéèì, âÿññàëàì. Ö.Ùàúûáÿéîâ.
[Ðÿøèä:] Ýÿðÿê ìÿíèì åë÷èëèéèìè Ìÿøÿäè
áÿé þçö åëèéÿ. Ì.Ùöñåéí.
ÅËÄÀÐØÀÌÛ èñ. áîò. Àçÿðáàéúàíûí Åëäàð
äåéèëÿí éåðëÿðèíäÿ áèòÿí øàì àüàúû íþâö.
Åëäàðøàìû .. åíëè ÷ÿòèðëè, ýþâäÿñè äöç âÿ éà
ÿéèëìèø îëàí, 18-20 ìåòðÿ ãÿäÿð ùöíäöðëöéöíäÿ
àüàúäûð. Èéíÿëÿðè ãûñà áóäàãëàð
öçÿðèíäÿ èêèøÿð éåðëÿøèð. Ù.Ãÿäèðîâ.
ÅËÄÀØ èñ. Áèðéåðëè, ùÿìéåðëè, ùÿìâÿòÿí.
Òÿééàðÿíèí ãàíàäû òîõóíóð áóëóäëàðà; Åëäàøëàðûìûç
ýÿëèð áîøëóüó éàðà-éàðà. Ð.Ðçà.
ÅËÉÝÈÉÀ [éóí.] ÿäÿá. 1. Ìÿðñèéÿ òÿðçèíäÿ
éàçûëìûø øåèð. Åëåýèéà ãÿìëè, êÿäÿðëè,
ùöçíëö ëèðèê øåèð äåìÿêäèð. Þëÿíëÿðèí õàòèðÿñèíÿ
éàçûëìûø áó øåèðëÿðäÿ, áèçèì ìÿðñèéÿëÿðäÿ
îëäóüó êèìè, àüû öíñöðëÿðè ÿñàñ éåð
òóòóðäó. ß.Ñóëòàíëû. // Àíòèê ïîåçèéàäà: ìÿñíÿâè
øÿêëèíäÿ éàçûëìûø øåèð.
2. Ùÿçèí ìóñèãè ÿñÿðè.
ÅËÅÊÒÐÈ´×ÊÀ [ðóñ.] äàí. Åëåêòðèê äÿìèðéîë
ãàòàðû (âàãîíó). Áàêû èëÿ ìÿäÿí ðàéîíëàðû
àðàñûíäà åëåêòðè÷êà èøëÿéèð.
åëåêòðî... Ìöðÿêêÿá ñþçëÿðèí, åëåêòðèê
ìÿíàñûíäà îëàí áèðèíúè ùèññÿñè; ìÿñ.: åëåêòðîàïàðàò,
åëåêòðîáóð, åëåêòðîâîç.
ÅËÅÊÒÐÈ´Ê [éóí.] 1. Ìàòåðèéàíûí, éöêëö
ùèññÿúèêëÿðäÿí: åëåêòðîíëàðäàí, ïîçèòðîíëàðäàí,
ïðîòîíëàðäàí âÿ ñ.-äÿí èáàðÿò ôîðìàñû.
Åëåêòðèê ùàããûíäà íÿçÿðèééÿ.
2. Õàëã òÿñÿððöôàòûíûí áöòöí ñàùÿëÿðèíäÿ
âÿ ìÿèøÿòäÿ èøëÿäèëÿí åíåðæè íþâëÿðèíäÿí
áèðè. Èøëÿð åëåêòðèêëÿ ýþðöíöð. Åëåêòðèê ñòàíñèéàñûíûí
ýöúö.
17