II cild - Evveli.qxp - turan-sam

ÅÒÈÃÀÄËÛ
ÅÒÈÃÀÄËÛ ñèô. Áèð øåéÿ åòèãàäû îëàí,
ìþùêÿì ÿãèäÿëè, ìÿñëÿêëè. Åòèãàäëû àäàì.
ÅÒÈÃÀÄÑÛÇ ñèô. Åòèãàäû îëìàéàí, ùå÷ áèð
øåéÿ èíàíìàéàí. Åòèãàäñûç àäàì.
ÅÒÈÃÀÄÑÛÇËÛÃ èñ. Ùå÷ áèð øåéÿ èíàíìàìà,
åòèãàäû îëìàìà; èíàìñûçëûã.
ÅÒÈ´Ë [éóí. àèòù(åð) – ùàâà âÿ ùéëå – ìàääÿ]
êèì. Áèð ÷îõ öçâè áèðëÿøìÿëÿðèí òÿðêèáèíÿ
äàõèë îëàí êàðáîí âÿ ùèäðîýåí àòîìëàðû
ãðóïó.
ÅÒÈËÀ [ÿð.] òÿíò. êëàñ. Éöêñÿëìÿ, óúàëìà;
éöêñÿêëÿðÿ ãàëõìà, éöêñÿëèø; òÿðÿããè.
Ìÿí áó ñþçëÿðèìëÿ íÿ äåäèì áèëñÿí: – ×ûðïûí
öôöãëÿðÿ, ó÷ åòèëàéà! Ñ.Âóðüóí.
ÅÒÈËÉÍ [ÿñëè éóí.]áàõ åòèë êèì. Òÿðêèáè
êàðáîí âÿ ùèäðîýåíäÿí èáàðÿò îëàí ðÿíýñèç
éàíûúû ãàç.
ÅÒÈÌÀÄ èñ. [ÿð.] Åòèáàð, èíàì, èíàíìà.
Èãáàëûìà éîõäóð åòèìàäûì; Ìöøêöë ýþðöíöð
ìÿíèì ìóðàäûì. Ôöçóëè. Ñÿí î äåéèëìèäèí,
äåäèí: – Âàð áèçèì èòòèùàäûìûç Ìÿí äÿ,
éàäûíäà âàð, äåäèì: – Éîõ áóíà åòèìàäûìûç.
Ì.ß.Ñàáèð. Åòèìàä åòìÿê – èíàíìàã,
åòèáàð åòìÿê, áåë áàüëàìàã.
ÅÒÈÌÀÄÊÀÐ áàõ åòèìàäâåðèúè. Õàíûìûí
øèðèí âÿ åòèìàäêàð ñÿñè ìÿðñèéÿõàíûí
ìöùàêèìÿëÿðèíÿ ãÿëÿáÿ ÷àëìàüà áàøëàäû.
×ÿìÿíçÿìèíëè.
ÅÒÈÌÀÄËÛ ñèô. Åòèáàðëû, èíàíûëàí, áåë
áàüëàíûëà áèëÿí, ñÿäàãÿòëè. Åòèìàäëû àäàì. –
Ìÿêòóá Çàùèð Áÿëõèíèí ÿí åòèìàäëû ãóëàìû
îëàí Áÿñèðÿ òàïøûðûëäû. Ì.Ñ.Îðäóáàäè. Ïðîôåññîðóí
ùÿðàðÿòëè âÿ åòèìàäëû äàíûøûüû
ùàìûíûí äèããÿòèíè úÿëá åòìèøäè. Ìèð Úÿëàë.
[Ñàðõàí] ..ÿí åòèìàäëû àäàìëàðäàí èáàðÿò
áàëàúà þçÿêëÿð äöçÿëòìèøäè. Ì.Èáðàùèìîâ.
ÅÒÈÌÀÄÍÀÌß èñ. [ÿð. åòèìàä âÿ ôàðñ.
...íàìÿ] Áèð äþâëÿòèí íöìàéÿíäÿñèíèí áàøãà
äþâëÿò éàíûíäà ñÿôèð îëäóüóíó òÿñäèã åäÿí
ñÿíÿä. Éåíè ñÿôèð åòèìàäíàìÿñèíè òÿãäèì åòäè.
ÅÒÈÌÀÄÑÛÇ ñèô. 1. Èíàíûëà áèëìÿéÿí, áåë
áàüëàíûëà áèëìÿéÿí, åòèáàðñûç. Åòèìàäñûç
àäàì.
2. Øöáùÿ èôàäÿ åäÿí. Ìöÿëëèìèí äàùà ñàðàëìûø
âÿ ýþçÿë áè÷èìëè äîäàãëàðûíäà åòèìàäñûç
âÿ øöáùÿëè áèð òÿáÿññöì ýÿçèðäè. ß.Âÿëèéåâ.
ÅÒÈÌÀÄÑÛÇËÛÃ èñ. Åòèìàä åòìÿìÿ,
öðÿê ãûçäûðìàìà; åòèáàðñûçëûã, èíàìñûçëûã.
ÅÒÈÍÀÑÛÇÚÀ(ÑÛÍÀ)
Áó áàõûø .. áèð åòèìàäñûçëûã äåìÿê èäè.
Ì.Ñ.Îðäóáàäè.
ÅÒÈÌÀÄÂÅÐÈÚÈ ñèô. Èíàíäûðûúû, öìèäâåðèúè,
èíàìëû, åòèáàðëû. Õàíûí âÿçèééÿòè ìÿúëèñè
äÿ êèðèìÿéÿ ìÿúáóð åòäè. Äÿðèí ñöêóòó
Âàãèôèí éóìøàã, ëàêèí åòèìàäâåðèúè ñÿñè
ïîçäó. ×ÿìÿíçÿìèíëè.
ÅÒÈÌÎËÓÝÈÉÀ [éóí. åòéìîí – ùÿãèãÿò
âÿ ëîýîñ – åëì] äèë÷. 1. Äèë÷èëèéèí, ñþçëÿðèí
ãîùóìëóã ÿëàãÿëÿðè âÿ ìÿíøÿéèíäÿí áÿùñ
åäÿí øþáÿñè.
2. Ñþçöí ìÿíøÿéè âÿ îíóí åéíè äèëäÿ, éàõóä
áàøãà äèëëÿðäÿêè ñþçëÿðëÿ ãîùóìëóã ìöíàñèáÿòè.
Ñþçöí åòèìîëîýèéàñû éàõøû ìÿëóì
äåéèë.
◊ Õàëã åòèìîëîýèéàñû äèë÷. – áàøãà äèëäÿí
êå÷ìÿ ñþçöí àíà äèëèíèí ñÿñ ãàíóíëàðûíà
óéüóíëàøäûðûëûá èøëÿíìÿñè.
ÅÒÈÌÎËÎÆÈ´ ñèô. [éóí.] Åòèìîëîýèéàéà
àèä. Åòèìîëîæè ëöüÿò. Ñþçöí åòèìîëîæè òÿùëèëè.
ÅÒÈÌÓËÎÃ [éóí.] äèë÷. Åòèìîëîýèéà
ìöòÿõÿññèñè.
ÅÒÈÍÀ èñ. [ÿð.] Àðòûã äèããÿò éåòèðìÿ, ÿùÿìèééÿò
âåðìÿ, ñàéìà. Åòèíà åòìÿê (åëÿìÿê,
ãûëìàã) – ñàéìàã, ÿùÿìèééÿò âåðìÿê,
äèããÿò éåòèðìÿê, ôèêèð âåðìÿê. Éåìÿéÿ,
è÷ìÿéÿ åòèíà ãûëìûð; Ùå÷ àëíûíûí ãûðûøûüû
à÷ûëìûð. À.Ñÿùùÿò. Åòèíà åòìÿìÿê –
ñàéìàìàã, ôèêèð âåðìÿìÿê. Äöíéàäà éàëòàãëûã
íÿ îëäóüóíó Ìèðçÿ áèëìÿçäè. Áèð áÿéÿ,
áèð õàíà åòèíà åëÿìÿçäè âÿ äåéÿðäè: “Íÿ âàõò
ãàïûëàðûíà ÷þðÿéÿ ýåòñÿì, âåðìÿñèíëÿð”.
ß.Ùàãâåðäèéåâ. Ãàçûíûí ãûñûëà-ãûñûëà ýÿëìÿéèíÿ
àüà àðòûã åòèíà åòìÿéèá, áèð àç äà
èðÿëè ýÿëìÿéÿ àìàí âåðèð. ×ÿìÿíçÿìèíëè.
ÅÒÈÍÀÑÛÇ çÿðô Ñàéìàçúàñûíà, ñàéìàçéàíà,
ôèêèð âåðìÿäÿí, äèããÿò éåòèðìÿäÿí,
ÿùÿìèééÿò âåðìÿäÿí. Åòèíàñûç äàíûøìàã.
Åòèíàñûç úàâàá âåðìÿê. – Ãàäûí îëäóãúà
âöãàðëû âÿ åòèíàñûç áèð ñóðÿòäÿ ýåäèð âÿ Ôÿõðÿääèíèí
îíó òÿãèá åäèá-åòìÿìÿñèíÿ äèããÿò
âåðìèðäè. Ì.Ñ.Îðäóáàäè. Åòèíàñûç áàõìàñûí
ñÿíÿ; Äèâàðëàðûíäà ñöêóòà äàëûá; Ãàðûø-ãàðûø
éöêñÿëòäèéèí; Áèíàäà éàøàéàíëàð. Ð.Ðçà.
ÅÒÈÍÀÑÛÇÚÀ(ÑÛÍÀ) çÿðô Ñàéìàäàí, ÿùÿìèééÿò
âåðìÿäÿí, åòèíà åòìÿäÿí, ëàãåéäúÿñèíÿ.
Ãàðà âÿ éîðüà àòëû áèð úàâàí, àòûíû ëàï
ãàáàãäà âÿ åòèíàñûçúà ñöðöðäö. ß.Âÿëèéåâ.
41