II cild - Evveli.qxp - turan-sam

ÅÏÈÇÎÄÈÊ
ëÿð éàíà-éàíà Ãÿëÿíäÿðäÿí äàíûøûðäûëàð âÿ
êèì ùàíñû åïèçîäó íàüûë åäèðäèñÿ, ñþçöíöí
àõûðûíû ýÿòèðèá Ãÿëÿíäÿðëÿ áàüëàéûðäû.
ß.ßáöëùÿñÿí.
2. Áÿäèè ÿñÿðèí áèòìèø, ìöñòÿãèë îëàí áèð
ïàð÷àñû. Ðîìàíäàí áèð åïèçîä äàíûøäû. // êèò.
Ùàäèñÿëÿð ñèëñèëÿñè è÷èíäÿ áèð âÿãÿ. ßùâàëàòûí
ÿí ðîìàíòèê âÿ äðàìàòèê åïèçîäó. // Êèíîøÿêëèíèí
ìÿçìóíúà áèòìèø ùèññÿñè. Áó
åïèçîä ôèëìèí ÿí ýöúëö ïàð÷àñûäûð. // Òåàòð òàìàøàñûíäà
ÿùâàëàòûí èíêèøàôû èëÿ áàüëû îëìàéàí
ñÿùíÿ, ïÿðäÿ. Áàëåòèí äÿðèí ùóìàíèñò
èäåéàñû þç èôàäÿñèíè ùÿì êöòëÿâè ãÿùðÿìàíëûã
ñÿùíÿëÿðèíäÿ, ùÿì ëèðèê àäàæèîëàðäà, ùÿì
äÿ ðÿãñ åïèçîäëàðûíäà òàïûð. (Ãÿçåòëÿðäÿí).
ÅÏÈÇÎÄÈ´Ê ñèô. [éóí.] 1. Ñèñòåìàòèê õàðàêòåð
äàøûìàéàí, òÿñàäöôäÿí-òÿñàäöôÿ îëàí.
Åïèçîäèê êþìÿê. Èøèí ýåäèøèíèí åïèçîäèê
éîõëàíìàñû.
2. Éàëíûç àéðû-àéðû ñÿùíÿëÿðäÿ, åïèçîäëàðäà
ýþðöíÿí, äàèìè îëìàéàí. Åïèçîäèê ñóðÿòëÿð.
Åïèçîäèê ðîëëàð.
ÅÏÈÇÎÄÈÊËÈÊ èñ. Åïèçîäèê õàñèééÿò äàøûìà.
Ðîìàíäà ùàäèñÿëÿðèí åïèçîäèêëèéè. Òàìàøàäà
ðîëóí åïèçîäèêëèéè.
ÅÏÎËÉÒ [ôð.] Ôÿðãëÿíìÿ íèøàíëàðû îëàí,
ãûçûë âÿ éà ýöìöø áàôòà, ñà÷àã âÿ ñ. èëÿ áÿçÿäèëìèø,
áèð òÿðÿôè ýèðäÿ, õöñóñè ôîðìàëû ïàãîí;
1917-úè èëÿäÿê Ðóñèéàäà çàáèò ðöòáÿñèíèí
íèøàíû.
ÅÏÎËÅÒËÈ ñèô. ×èéèíëÿðèíäÿ åïîëåò îëàí.
Åïîëåòëè çàáèò øèíåëè.
ÅÏÓÍÆ [ôð.] Õöñóñè ôîðìàäà åøèëìèø ñàïëàðäàí
äèø-äèø ïàð÷à íþâö. Åïîíæ .. ôàñîíëó
ñàïëàðäàí òîõóíäóüó ö÷öí ÷îõ áÿçÿêëè
òîõóíìà ùåñàá îëóíóð.
ÉÏÎÑ [éóí.] Ðÿâàéÿò ñÿúèééÿâè ÿäÿáèééàò,
äàñòàí. Êîðîüëó åïîñó. Ãÿùðÿìàíëûã
åïîñó. // Ãÿùðÿìàííàìÿëÿð, äàñòàíëàð âÿ ñ.
õàëã éàðàäûúûëûüû ÿñÿðëÿðèíèí ìÿúìóñó. Ãûðüûçëàðûí
“Ìàíàñ” åïîñó.
ÅÐ “Д ùÿðôèíèí àäû.
ÅÐÀ [ëàò.] 1. Èë ùåñàáûíûí áàøëàíäûüû çàìàí,
òàðèõ áàøëàíüûúû. Éåíè åðà (Èñàíûí äîüóëäóüó
çÿíí åäèëÿí ýöíäÿí áàøëàíàí
òàðèõ). – Åëëèïñ, ïàðàáîëà êèìè ùÿíäÿñè îáðàçëàð
2000 èë åðàìûçäàí ÿââÿë éóíàí ðèéàçèééàò÷ûëàðûíà
ìÿëóì èäè. Ç.Õÿëèëîâ.
ÅÐÊßÊ
2. êèò. Áþéöê òàðèõè ÿùÿìèééÿòè îëàí äþâð.
Èñëàì ìÿäÿíèééÿòèíèí ìåéäàíà ýÿëìÿñè èëÿ
áÿøÿðèééÿò ìÿíÿâèééàòû òàðèõèíäÿ éåíè áèð
åðà à÷ûëäû.
3. ýåîë. Éåð òàðèõèíèí ÿí áþéöê õðîíîëîæè
áþëýöñö. Éåðèí Ýöíÿøäÿí àéðûëäûüû âàõòäàí
åòèáàðÿí êå÷èðäèéè òàðèõ ìöõòÿëèô åðà âÿ
äþâðëÿðÿ àéðûëûð. Ì.Ãàøãàé.
ÅÐ-ÝÅÚ çÿðô Òåç-ýåú. [Àüñà÷ëû ãàäûí Ñÿéàâóøà:]
Ãóçóì! Åð-ýåú ïàðëàð àäûí úàùàíäà;
Äèç ÷þêÿðëÿð ñàíà ãàðøû ùÿð éàíäà.
Ù.Úàâèä.
ÅÐÈØÌßÊ áàõ åðìÿê. [Ðÿñóë:] Úöìÿ
àõøàìûíäà, úöìÿ ýöíöíäÿ; ßðÿíëÿð åðèøäè
íÿçÿðýàù ìÿíèì. “Àøûã Ãÿðèá”. Àùö çàð êÿñèáäèð
ñÿáðö ãÿðàðûì; Åðèøèð ôÿëÿéÿ íàëÿâö
çàðûì. Àøûã Ïàøà.
ÅÐÈÒÐÎÑÈÒËßÐ úÿì [éóí. åðéòùðîñ – ãûðìûçû
âÿ êéòîñ – ùöúåéðÿ] ôèçèîë. Ãûðìûçû ãàí
úèñèìúèêëÿðè.
ÉÐÊÅÐ [àëì.] àðõèò. Áèíàíûí äàõèëèíè
ýåíèøëÿíäèðÿí âÿ áèð íå÷ÿ ìÿðòÿáÿäÿí êå-
÷ÿí äèâàðûíäà ïÿíúÿðÿëÿðè îëàí éàðûìäàèðÿ
âÿ éà òèí-òèí øÿêëèíäÿ ÷ûõûíòû.
ÅÐÊßÚ èñ. Åðêÿê êå÷è, òÿêÿ. Ñöðöíöí
ãàáàüûíäà óçóíãÿçèëëè, äèê áóðìàáóéíóçëó,
àëà åðêÿú áàøûíû éåðÿ ÿéèð(äè). Ñ.Ðÿùèìîâ.
Ãîéóíëàð ýöíåéëÿðäÿ ýÿðíÿøèð, êå÷èëÿð ùÿìÿðñèí
êîëëàðûíûí áàøûíû äèøëÿéèð, áîéíó ãóìðîâëó
åðêÿúëÿð àðàáèð ñÿñ åëÿéèð. ß.Âÿëèéåâ.
ÅÐÊßÊ ñèô. 1. Êèøè úèíñèíÿ ìÿíñóá ôÿðä.
Åðêÿê àò. Åðêÿê àðû. – Àñëàíûí åðêÿéè, äèøèñè
îëìàç. (Àòà. ñþçö). Àüàúëàðûí àðàñûíäàí
ãÿôèëäÿí îëäó ÿéàí; Éàðàãëû åðêÿê àò öñòöíäÿ
áèð íå÷ÿ îüëàí. À.Ñÿùùÿò. Ðÿùìÿòëèê àòàì
Ýöëîüëàí àíàìû î ãÿäÿð ãûñãàíûðäû êè, åâäÿ
íÿ åðêÿê ãîéóí, íÿ äÿ õîðóç ñàõëàðäû.
Ì.Ñ.Îðäóáàäè. Äÿñòÿíèí ö÷ áàø èíÿéè, áåøàëòû
åðêÿê äàíàñû, ñÿêêèçÿ ãÿäÿð äÿ àòû âàðäû.
Ì.Ùöñåéí. // èñ. Åðêÿê ãîéóí, ãî÷. Åðêÿê
êÿñèá, àüûð ìÿúëèñ ãóðóðäó; Øöëÿí ÷ÿêèëèðäè
ìàëëàðûí, äàüëàð! Àøûã ßëÿñýÿð. Úÿìèñè áèð
íå÷ÿ ýöí ÿââÿë áèðèíúè äÿôÿ Ãàðàáàüäàí Áàêûéà
ýÿëÿí Ýÿðàé àüà, Úàâàíøèðèí ìÿòáÿõè
ö÷öí òÿçÿ åðêÿê ÿòè, øèò éàü, ÿëà äöéö ýÿòèðìèøäè.
Ñ.Ðÿùèìîâ.
2. èñ. Êèøè ìÿíàñûíäà. Ôèñãö-ôöúóð ùÿääÿí
àøûá Øèøÿäÿ; Åðêÿéè, äèøèñè éàìàí ïåøÿäÿ.
Ã.Çàêèð. Øÿí áàëàëàð, äàü ýþâäÿëè åðêÿê-
31