II cild - Evveli.qxp - turan-sam

ÅØØßÊÎÉÓÍÓ
îëìóøäó. Ãàíòÿìèð. Åøøÿêëèê åëÿìÿê –
àõìàã áèð èø ýþðìÿê, òÿðáèéÿñèç áèð ùÿðÿêÿò
ýþñòÿðìÿê. [Àëëàùãóëó:] ..Åøøÿêëèê åëÿéèðÿì
ìÿí êè, Âåéñèí ãÿëáèíÿ äÿéèðÿì. ß.ßáöëùÿñÿí.
ÅØØßÊÎÉÓÍÓ èñ. äàí. Àõûðû ñàâàøìàéà,
ãîâüàéà ÷åâðèëÿí ãàáà çàðàôàò. Åøøÿêîéóíó
áàøëàìàã.
ÅØØßÊÒÓÐÏÓ èñ. áîò. Êþêö òóðïà áÿíçÿð
éàáàíû àëàã îòó.
ÅÒÀÆÉÐ(ÊÀ) [ôð.] Äèðÿêëÿð öñòöíäÿ äóðàí
ðÿôëÿðäÿí èáàðÿò ìåáåë íþâö. Áèð òÿðÿôäÿ ãîéóëóá
êèòàá ãÿôÿñÿñè (åòàæåðêà), öñòÿ êèòàáëàð,
éàíûíäà áèð äÿíÿ ñàíäàëéà. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.
Àêèô .. åòàæåðêàäàí êèòàá ýþòöðÿðÿê
îõóìàüà áàøëàéûð. Ì.Èáðàùèìîâ.
ÅÒÀËÓÍ [ôð.] Ìöÿééÿí åäèëìèø þë÷ö âàùèäèíèí
äÿãèã íöìóíÿñè. // Èøëÿíìÿêäÿ îëàí
þë÷ö àëÿòëÿðèíè éîõëàìàã ö÷öí ÿí äÿãèã þë÷ö
íöìóíÿñè; ÿéàð. Ìåòðèí åòàëîíó. – Òÿùâèë
âåðèëÿí ïàìáûüûí ñîðòóíó ãÿáóëåäèúèëÿð åòàëîí
ÿñàñûíäà ìöÿééÿí åäèðëÿð. “Ïàìáûã÷ûëûã”.
ÅÒÁÍ [éóí.] êèì. Èøûã âÿ íåôò ãàçëàðûíäà
îëàí ðÿíýñèç, éàíàð ãàç.
ÅÒÄÈÐÈËÌß “Åòäèðèëìÿê”äÿí ô.èñ.
ÅÒÄÈÐÈËÌßÊ “Åòìÿê”äÿí ìÿúù. ..Êèíîëàðûí
ãàáàüûíà íöìàéèø åòäèðèëÿí ôèëìëÿðèí
øÿêèëëÿðè âóðóëìóøäó. Ì.Èáðàùèìîâ.
ÅÒÄÈÐÌßÊ èúá. Åòìÿéÿ ìÿúáóð åòìÿê.
ÅÒÅÐÍÈ´Ò [ëàò.] õöñ. Àñáåñò âÿ ñåìåíò ãàðûøûüûíäàí
ùàçûðëàíàí ñöíè øèôåð. Åòåðíèò âÿ éàõóä
àñáåñò èëÿ ñåìåíòäÿí ùàçûðëàíìûø êèðÿìèò
.. õöñóñè çàâîäëàðäà ïðåñëÿìÿê öñóëó èëÿ íàçèê
âÿðÿãÿëÿð (4 ìì) ùàëûíäà ùàçûðëàíûð êè, áóíëàð
äàìëàðû þðòìÿê ö÷öí èøëÿäèëèð. Ñ.Ãóëèéåâ.
ÅÒÈÁÀÐ èñ. [ÿð.] 1. Áèð øÿõñèí èõëàñûíà,
ñÿäàãÿòèíÿ, ñÿìèìèééÿòèíÿ, äîüðóëóüóíà,
äöçýöíëöéöíÿ èíàì, åòèìàä, ÿìíèééÿò âÿ
áóíëàðà ÿñàñëàíàí ìöíàñèáÿò. Èíñàí îüëó
úàí âåðÿð ïÿðâàíÿ òÿê àòÿøëÿðÿ; Äöç ñþçöí,
äöç èëãàðûí, äöç åòèáàðûí åøãèíÿ. Ñ.Âóðüóí.
// ìÿú. Âÿôà. Çàêèð, åòèáàðû éîõäóð äöíéàíûí;
Àëäàíìà õåéðèíÿ, øÿðèíÿ àíûí. Ã.Çàêèð.
Ëàêèí ýöíÿøäÿ åòèáàð ýþðöíìöðäö; éåðäÿí
áóü ãàëõûð, äàüëàðûí áàøû äóìàíëàíûð,
öôöãëÿð áóëàøìàüà áàøëàéûðäû. ×ÿìÿíçÿìèíëè.
Åòèáàð åòìÿê (ýþñòÿðìÿê, ãûëìàã)
– èíàíìàã, åòèìàä åòìÿê, èíàì ýþñòÿðìÿê.
Ìÿí áþéëÿ ãûëûðäûì åòèáàðû; Êèì
áóíäàí îëóð êþíöë ãÿðàðû. Ôöçóëè. Àììà
ÅÒÈÁÀÐËÛËÛÃ
êåéôèééÿò áèð ìÿðòÿáÿäÿ ãÿðèá èäè êè, Éóñèô
Ñÿððàú îíóí äîüðó îëìàüûíà, áàâöúóäè êè,
ýþçö èëÿ ýþðöðäö, ùÿðýèç åòèáàð åäÿ áèëìèðäè.
Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. [Ñöëåéìàí:] ßñýÿð ìÿíÿ
åòèáàð åäèá åë÷èëèéÿ ýþíäÿðèáäèð, þçö äÿ ãûçà
áÿíääèð. Ö.Ùàúûáÿéîâ.
2. êëàñ. Àä, ñàí, øÿðÿô, ùþðìÿò, íöôóç. Ýåòäè
øÿíèìèç, åòèáàðûìûç; Âàðìû ðöòáÿìèç, èãòèäàðûìûç.
Ì.ß.Ñàáèð. Êåéôÿ ñÿðô åéëÿäèì äÿ ìèëéîíëàð;
Éåíÿ äþâëÿòúÿ åòèáàðûì âàð. Ù.Úàâèä.
Åòèáàðäàí äöøìÿê, åòèáàðûíû èòèðìÿê,
åòèáàðû ãàëìàìàã – 1) ùþðìÿòäÿí äöøìÿê,
íöôóçóíó èòèðìÿê. Áóíäàí ñîíðà çÿìàíÿäÿ
ìÿí ìÿðÿçÿ øàèãÿì; ×öí äöøìöøÿì éàíûíäà
îíóí åòèáàðäÿí. Ñ.ß.Øèðâàíè; 2) äàùà ìþòÿáÿð
îëìàìàã, þçöíÿ îëàí èíàìäàí ìÿùðóì
îëìàã; 3) ãöââÿñèíè, òÿñèðèíè èòèðìÿê
(ñÿíÿä ùàããûíäà). Åòèáàðû îëìàã – 1) èíàíûëìàã,
áàøãàñûíûí éàíûíäà åòèìàäû îëìàã;
2) ìþùêÿì îëìàã, äàâàìëû îëìàã.
3. êëàñ. ßùÿìèééÿò, ìÿíà. Ýþðìöøÿì
ëÿëèíè, ëàçûìäû òþêöëñöí ãàíûì; Åòèáàð îëìàç
ÿýÿð÷è ýþðÿëÿð ãàí éóõóäà. Ñ.ß.Øèðâàíè.
4. “èëÿ” ãîøìàñû èëÿ: åòèáàðû èëÿ – ôÿðç
åäÿðÿê, ...íÿçÿðÿ àëàðàã, ...ÿñàñÿí, ...ýþðÿ,
...êèìè. Áó äþâðäÿ áþéöê éàçû÷ûíûí ùåêàéÿëÿðè
ôîðìà åòèáàðû èëÿ ÿí ÷îõ íîâåëëà õàñèééÿòè
äàøûéûð. Ì.Èáðàùèìîâ.
ÅÒÈÁÀÐßÍ çÿðô [ÿð.] Áàøëàéàðàã, ñàéûëìàã
ñóðÿòè èëÿ. Ìàðòäàí åòèáàðÿí. Î ýöíäÿí
åòèáàðÿí. – Ìîëëàõàíàäàí ãîâóëàí ýöíäÿí
åòèáàðÿí óøàã ôèêðèíè ãóøáàçëûã, òàçûáàçëûã,
õîðóçáàçëûã âÿ áó êèìè èøëÿðÿ âåðÿðäè.
Ù.Ñàðàáñêè. Õÿëèë ãÿò åòäè êè, ñàáàùäàí åòèáàðÿí
î äà áåêàð äàéàíìàñûí, áèð èøèí ãóëïóíäàí
éàïûøñûí. È.Ìÿëèêçàäÿ.
ÅÒÈÁÀÐËÛ ñèô. 1. Åòèáàð åäèëìÿéÿ ëàéèã
îëàí, åòèáàðû îëàí, èíàíûëàúàã, åòèìàä åäèëÿúÿê,
ñÿäàãÿòëè, âÿôàëû. // Øöáùÿ äîüóðìàéàí,
ùÿãèãè, äöðöñò. Åòèáàðëû ìÿíáÿëÿðäÿí àëûíàí
ìÿëóìàò.
2. Åòèáàðû îëàí, ùþðìÿòëè, íöôóçëó, àäëûñàíëû.
Åòèáàðëû àäàì.
3. Ãàíóíÿí ãöââÿñè, òÿñèðè îëàí. Åòèáàðëû
ñÿíÿä.
4. Ìþùêÿì, äàâàìëû, áÿðê. Áó äèâàð åòèáàðëûäûð.
ÅÒÈÁÀÐËÛËÛÃ èñ. 1. Ñÿäàãÿòëèëèê, ñÿìèìèëèê,
äîüðóëóã, äöçýöíëöê, èíàìëûëûã.
39