II cild - Evveli.qxp - turan-sam

ÅÐÎÒÈÇÌ
äàüûëìàñû ïðîñåñè. Àõàð ñóëàðûí éóéóúó ôÿàëèééÿòèíÿ
ýåîëîýèéà åëìèíäÿ åðîçèéà, êèìéÿâè
ôÿàëèééÿòèíÿ èñÿ êîððîçèéà äåéèëèð. Ì.Ãàøãàé.
2. òåõ. Ìåõàíèêè òÿñèð íÿòèúÿñèíäÿ ìåòàëëàðûí
ïàñ àòìàñû. Åëåêòðèê åðîçèéàñû åëåêòðîäëàð
àðàñûíäà éàðàíàí åëåêòðèê áîøàëìàñû
òÿñèðè èëÿ ìàòåðèàëûí ìöÿééÿí èñòèãàìÿòèíäÿ
áèð åëåêòðîääàí î áèðè åëåêòðîäà êþ÷öðöëìÿñèíäÿí
èáàðÿò îëàí ôèçèêè ùàäèñÿäèð. Ï.Ðöñòÿìçàäÿ.
ÅÐÎÒÈ´ÇÌ [éóí.] êèò. Åøã âÿ øÿùâàíè
ìÿñÿëÿëÿðÿ ùÿääèíäÿí àðòûã ìåéèë, ìàðàã.
..Ñàðàéäàí âÿ éöêñÿê âÿçèôÿëè øÿõñëÿðèí äèããÿòèíäÿí
óçàãäà îëàí øàèðëÿð èñÿ þç ÿñÿðëÿðèíÿ
éåíè áèð öíñöð îëàðàã åðîòèçìè äàõèë
åäèðäèëÿð. Ô.Êþ÷ÿðëè.
ÅÐÒß çÿðô 1. Ñöáùäÿí, òåçäÿí, ñÿùÿð òåçäÿí,
åðêÿí, åðêÿíäÿí. Åðòÿ äóðìàã. Ñÿùÿð åðòÿäÿí
èøëÿìÿê. – Ñöáù ÷îõ åðòÿ îéàíàðäû ãàðû;
Äóðüóçàð èäè ùàìû õèäìÿòêàðû. À.Ñÿùùÿò.
Ãóðáàíãóëó ÷îõ èøñåâÿí áèð úàâàí èäè. Ñöáù
ùàìû ãîíøóëàðûíäàí åðòÿ äóðóá îäóíà, áè-
÷èíÿ, àëàüà, õûðà, áàüà ýåäÿðäè. Ò.Ø.Ñèìóðã.
2. Ùàçûðêû ýöíäÿí ñîíðà ýÿëÿí ýöí, äàë
ýöí, î áèðèñè ýöí. Åðòÿéÿ ãàëàí, àðõàéà ãàëàð.
(Àòà. ñþçö).
3. Äàùà òåç, äàùà åðêÿí. Áó ýöí åðòÿ äóðäó.
// Òåç, ãàáàã, âàõòûíäàí ÿââÿë. Øÿùÿðÿ áèð
àçúà åðòÿ ÷àòìàã ö÷öí; Òÿëÿñèðäè ãàáàãúà
ñàòìàã ö÷öí. À.Ñÿùùÿò.
ÅÐÒßÄßÍ çÿðô. Òåçäÿí, ñöáùäÿí, åðêÿí.
Åðòÿäÿí èøèíè ýþðöá ãóðòàðìàã. – Íÿáè åðòÿäÿí
þç ñÿíýÿðèíè ìþùêÿìëÿòìèøäè. “Ãà÷àã
Íÿáè”. Ëîòóáàøû åðòÿäÿí éîëó áÿëÿäëÿéèá
õÿçèíÿíèí éàðûëìàñûíû àõøàìà ãîéäó. “Àøûã
Ãÿðèá”.
ÅÐÒßËßÌßÊ ô 1. Åðòÿ ýöíÿ ãîéìàã.
2. Áàøãà çàìàíà áóðàõìàã.
ÅÐÒßÑÈ çÿðô. Áèð ýöíöí, ùÿôòÿíèí, àéûí,
èëèí àðäûíúà ýÿëÿí ýöí, ùÿôòÿ, àé, èë. Áàéðàìûí
åðòÿñè éîëà äöøäöëÿð. Åðòÿñè ýöí èøÿ áàøëàäûëàð.
– [Ãîðõìàç:] Åðòÿñè ýöí èñÿ àëäûüûí
ñîí áèð ïàð÷à ÷þðÿéè þçöí éåìÿéèá, äöíÿí
ñÿíÿ äàø àòàí ãîúàéà âåðäèí. Ú.Úàááàðëû.
Íÿ èñÿ åðòÿñè ýöí ñÿùÿð ñààò éåääèíèí éàðûñûíäà
èøÿ áàøëàäûã. ×ÿìÿíçÿìèíëè.
ÅÑÉÐ [“ñîñèàëèñò-ðåâîëéóñèîíåð” ñþçëÿðèíèí
èõòèñàð åäèëìèø áàø ùÿðôëÿðèíèí àäûíäàí]
òàð. ñèéàñè. áàõ ñîñèàëèñò-ðåâîëéóñèîíåð.
ÅÑÏÅÐÀÍÒÎ×Ó
ÅÑÉÑ [àëì. ÑÑ (ìöùàôèçÿ äÿñòÿñè) èõòèñàðû]
Àëìàí-ôàøèñò ìöùàôèçÿ äÿñòÿëÿðè âÿ éà
ôàøèñò-àëìàí îðäóñóíóí õöñóñè ùèññÿëÿðè.
ÅÑÅÑ×È èñ. Åñåñ äÿñòÿëÿðèíäÿ âÿ éà ùèññÿëÿðèíäÿ
õèäìÿò åäÿí àäàì.
ÅÑÊÁÄÐÀ [ôð.] Ùÿðáè äÿíèç, éà ùàâà
ôëîòó ýÿìèëÿðèíèí áþéöê áèðëÿøìÿñè.
ÅÑÊÀÄÐÈ´ËÉÀ [ôð.] Áèð íå÷ÿ òÿééàðÿ äÿñòÿñèíäÿí
èáàðÿò îëàí ùÿðáè àâèàñèéà. Áîìáàðäìàí÷û
åñêàäðèëéà.
ÅÑÊÀÄÐÓÍ [ôð.] Ïèéàäà ãîøóíäàêû ðîòàéà
áÿðàáÿð ñöâàðè ãîøóí ùèññÿñè. Áóíà ýþðÿ
äÿ îíó Ñåéèäùÿìçÿ çèéàðÿòýàùûíäàí ÷ûõàðìàã
ö÷öí áèð åñêàäðîí êàçàê ýþíäÿðèëäè.
Ì.Ñ.Îðäóáàäè.
ÅÑÊÀËÁÒÎÐ [èíý.] Àäàìëàðû ãàëäûðûáåíäèðìÿê
ö÷öí äóðìàäàí ùÿðÿêÿò åäÿí ïèëëÿêÿí.
Áèëåòëÿðèìèçè ùÿðÿêÿòåäèúè ïèëëÿêÿíëÿð
(åñêàëàòîð) áàøûíäà äóðìóø ìèëèñèîíåðÿ ýþñòÿðÿðÿê,
àéàãëàðûìûçû èëê ïèëëÿéÿ áàñûðûã âÿ ïèëëÿêÿí
òåç áèçè ýþòöðöá ýåäèð. ß.Ìÿììÿäõàíëû.
ÅÑÊÈÌÓ [ôð.] Öñòö øîêîëàäëû äîíäóðìà.
ÅÑÊÈÌÓÑ Øèìàëè Àìåðèêàíûí ãöòá ñàùèëèíäÿ,
Ãðåíëàíäèéàäà âÿ Àñèéàíûí øèìàëøÿðã
ãóðòàðàúàüûíäà éàøàéàí õàëã âÿ áó
õàëãà ìÿíñóá àäàì.
ÅÑÊÈ´Ç [ôð.] 1. Áèð øÿêëèí, ðÿñìèí âÿ éà
îíóí áèð ùèññÿñèíèí èëê ãàðàëàìàñû. // Ùåéêÿëòÿðàøëûã
ÿñÿðèíèí êè÷èëäèëìèø ìèãéàñäà
ùàçûðëàíàí èëê íöìóíÿñè, ìîäåëè, òàñëàüû.
// Áèð ìóñèãè ÿñÿðèíèí, ÿäÿáè ÿñÿðèí âÿ éà
îíëàðûí ùèññÿëÿðèíèí èëê ðåäàêòÿñè. Ñöèòà øÿêëèíäÿ
éàçûëìûø ÷îõùèññÿëè ìóñèãè ÿñÿðëÿðèíÿ
áÿçÿí “åñêèç” âÿ éà “åòöä” àäû äà âåðèëèð.
ß.Áÿäÿëáÿéëè.
2. Áèð øåéè äöçÿëòìÿê ö÷öí íöìóíÿ, ÿñàñ
îëàí øÿêèë âÿ ñ. Ïàëòàðëàðûí åñêèçè. Äåêîðàñèéà
åñêèçè.
ÅÑÌÈ´ÍÅÑ [ðóñ. “ýñêàäðeííûé ìèíîíîñåö”
ñþçëÿðèíèí èõòèñàðû] Ìèíàäàøûéàí åñêàäðà
ýÿìèñè. Îäåññàäà î éàðàëàíàíäàí
èêè ýöí ÿââÿë ùÿìèí åñìèíåñäÿ îíóí àòàñû
ùÿëàê îëìóøäó. ß.ßáöëùÿñÿí.
ÅÑÏÅÐÀÍÒÈ´ÑÒ [ôð.] áàõ åñïåðàíòî÷ó.
ÅÑÏÅÐÁÍÒÎ [ôð.] ßí ÷îõ éàéûëìûø Àâðîïà
äèëëÿðè ìàòåðèàëû ÿñàñûíäà äöçÿëäèëìèø
ñöíè áåéíÿëõàëã äèë.
ÅÑÏÅÐÀÍÒÎ×Ó èñ. Åñïåðàíòî äèëèíäÿí
èñòèôàäÿ âÿ îíó òÿáëèü åäÿí àäàì.
33