prvi hrvatski speleološki kongres - KARST underground protection

Do 1978. godine na ovom podruĉju su speleološki istraţene tek Jama pored
puteljĉića prema vrhu Crnopca ( Poljak, 1929), Pećina Svetinja (REDENŠEK &
MARJANAC, 1948), ali i Donja (2779m), Gornja (1295m) i Srednja Cerovaĉka
pećina, koje su istraţivane u više navrata od njihova otkrića 1912.god. Od 1978-me
ĉlanice KS HPS; SO PD Ţeljezniĉar (SOŢ) iz Zagreba, od 1997-me SO PDS Velebit
(SOV) iz Zagreba i od 2004-te SO HPK Sveti Mihovil (SOSvM) iz Šibenika pa do
srpnja 2010-te, sa prekidom od 1991-1996 radi Domovinskog rata, organizirali su 151
speleološko istraţivanje Crnopca , od ĉega 14 speleoloških logora u trajanju od 5-15
dana i 7 podzemnih logora u trajanju 5 do ĉak osam dana u kojima su sudjelovali
speleolozi gotovo svih hrvatskih speleoloških udruga. Pritom je istraţeno više od 200
speleoloških objekata od kojih su najznaĉajniji; Jamski sustav Kita Gaćešina-
Draţenova puhaljka (-530m, 12352m tlocrtne i 16428m stvarne duljine), Muniţaba (-
437m, 6947m tlocrtne i 8479m stvarne duljine), Jama Muda Labudova (-500m),
Burinka (-290m, 500m), Michelangelo (-274m), Alibabina jama (-218m), još 13 jama
dubljih od 100m, a istraţeni su i novi kanali u Donjoj i Srednjoj Cerovaĉkoj pećini.
Donji ulaz u Jamski sustav Kita Gaćešina – Draţenova puhaljka nalazi se sa
sjeverne strane masiva Crnopca, stotinjak metara niţe od prijevoja izmeĊu vrhova
Kite Gaćešina i Muniţaba. Danas je lako dostupan jer je svega stotinu metara do
blizine ulaza 2005-te godine izgraĊena makadamska cesta. Ulaz su 2004-te godine
pronašli speleolozi SO HPK Sveti Mihovil iz Šibenika te iste godine doprli do 335m
dubine. Već slijedeće godine topografski je snimljeno više od 2 km tlocrtne duljine
kanala, istraţivanjima se pridruţuju speleolozi SO PD Mosor iz Splita i SO PDS
Velebita iz Zagreba, a poĉetkom 2006-te i brojni drugi iz speleoloških udruga iz cijele
Hrvatske. Do kraja 2008-me godine tlocrtna duljina kanala prelazi 10 kilometara, a
slijedeće godine speleolozi SOŢ proširuju prolaz u jami koja je nazvana Draţenovom
puhaljkom te ju povezuju u Jamski sustav Kita Gaćešina – Draţenova puhaljka (KG-
DP). Do kolovoza 2010-te poduzeta su ukupno 53 speleološke istraţivaĉke akcije u
kojima je 130 speleologa iz 14 speleoloških udruga u istraţivanje uloţilo 1078 ĉovjek/
dana boravka u jami. Po broju istraţivanja to je otprilike jedna trećina ukupnog broja
speleoloških istraţivanja na podruĉju Crnopca u periodu 1978-2010 godine.
Jamski sustav KG-DP je mreţa vadoznih vertikalnih i kosih kanala koji
probijaju fosilne horizontalne kanale, ostatke podzemnih tokova iz smjera Graĉaĉkog
polja prema Zrmanji. Najveći broj prostranih horizontalnih kanala je razvijen u dvije
jasne etaţe na dubinama pribliţno 160-190m i 360-400m od gornjeg ulaza u sustav.
Gornji ulaz (Draţenova puhaljka) nalazi se na 980m , a donji (Kita Gaćešina) na
915m nadmorske visine. Najdublja toĉka je na dubini 530m od gornjeg ulaza.
Sloţenost ovog spleta kanala znatno oteţava istraţivanje koje se provodi višednevnim
boravkom u jami, uporabom posebnih speleoloških tehnika penjanja i proširivanja
uskih prolaza.
Jedna od znaĉajki Jamskog sustava KG-DP je intenzivno strujanje zraka u
samom objektu, kao i blizina brojnih manjih (Oz, Marinova jama, Jama Vjetrova,
Zlatne godine, Koprivnjaĉa, 1. i 2. MaĊarska jama) i većih speleoloških objekata
(Muniţaba, Burinka, Muda Labudova) kroz koje takoĊer intenzivno struji zrak.
Posebna zanimljivost je da je u u dubljim dijelovima Jamskog sustava KG-DP, u
svim poznatim objektima u okolini, ĉak i na ulazima u objekte iznad 1000m
nadmorske visine reţim strujanja sliĉan, odnosno zrak ljeti izlazi, i u suprotnom je
reţimu od poznatih objekata na vršnom grebenu Crnopca (Michelangelo), što ukazuje
na mogućnost povezanosti izmeĊu objekata na većim dubinama.
U Jamskom sustavu KG-DP nisu pronaĊeni neki veći stalni vodeni tokovi, no
postoji veći broj manjih stalnih tokova koji nastaju otapanjem leda u brojnim jamama,
26