Aby rozpocząć lekturę, kliknij na taki przycisk , który da ci pełny ...

yła odkryciem lat sześćdziesiątych.Nawet jednak na tym tle Pamiętnik... Białoszewskiego jest prowokująco antyheroiczny.Nie dlatego, że nie pojawiają się tu sceny walki. Pojawiają się, ale na tym samym planie, cosceny codziennego bytowania, owa „organizacja” (tu widzimy jedno ze źródeł postawy „PanaBenona” z analizowanego wcześniej wiersza) przedmiotów, rzeczy, produktówżywnościowych. Aby przeżyć. Narrator nie wartościuje. Mówi: tak było. Na tle literatury opowstaniu warszawskim ten fragment jest rewelacyjny:,,Z powstańcami były na ogół dobre stosunki. Chociaż pamiętam jakąś przykrą scenę naFreda przed Dominikanami. Jakieś baby wymyślały jakimś przypadkowym powstańcom. Oto, co oni w ogóle narobili. W innym miejscu (ale to już tylko ze słyszenia) powstańcywymyślali babom. Bo jak Niemcy ogłosili, że można wychodzić z białymi płachtami czychusteczkami na wiadukt żoliborski, ileś tam bab podobno wybrało się. Wiadomości były otym różne. Zresztą pewnie nie jedno było takie wyjście. Czy raczej próby. Jedno chyba byłoszczęśliwe (dla tych z białymi chustkami). Innym razem podobno Niemcy strzelali. I może towtedy baby w przerażeniu cofnęły się. Do najbliższego domu. Powstańcy zatrzasnęli przednimi bramę, obrażeni. Potem chyba wymyślali, ale wpuszczali. Ale wtedy niektóre sięobraziły. I poszły do innego domu”.Ale przecież jest to obraz zagłady, tyle że – sekwencyjnej. W jednym z wywiadówBiałoszewski mówił:„To się wydawało, że za każdym razem, przy każdej bombie wszystko się wali. Świat.Potem się okazywało, że zawalił się tylko t e n dom, czy te piętra. To znaczy, że można byłotak przemknąć przez te wszystkie dni, żeby ocaleć, żeby ten dom ocalał. Ale to się dopieropotem okazało, że można było. A normalnie to człowiek musiał z każdym tym już wręczfizycznym zjawiskiem się mocować. Odpychać od siebie te piętra, nie wiadomo po co, bomożna się było poddać i nie odpychać”. 18W cytowanym wyżej artykule Kazimierz Wyka buduje interesującą konstrukcję krytyczną.Oto, powiada. Pamiętnik... ma dwu narratorów. Pierwszy z nich, naiwny jak Nikifor, notujeto, co zapamiętał, bez dystansu, jak leci. Stąd siekanina zdań. Stąd konstrukcje słowne, byćmoże osobliwe i niepoprawne, ale chwytające osobliwości sytuacji. Drugi patrzy z dystansu,porządkuje wrażenia.„(...) najwspanialsze stronice M. B. powstają, kiedy dokonywa się zmieszanie tych obydwupostaci. Kiedy Nikifor zaprzeczony posługuje się stylistyką Nikifora pierwotnego, ale dlawysokich celów pisarskich i celów świadomych. Tak giną w omawianym pamiętnikukościoły Nowego i Starego Miasta – Sakramentki, Dominikanie, Katedra, tak płonie dom PodCzterema Wiatrami. Ginęliśmy, a wraz z nami ginęły zabytki, gdzieś powiada M. B.Dokonywa się to w sposób najbardziej przejmujący, kiedy Nikifor, rdzenny warszawianin,przemawia przez pamięć aż patologicznie dokładną”.Wyka kończy swój szkic zdaniem zaskakującym, bo zrównującym Pamiętnik... z40