Aby rozpocząć lekturę, kliknij na taki przycisk , który da ci pełny ...

KONIEC I POCZĄTEK„Zadyszany kronikarz codzienności” – ta efektowna formuła Józefa Barana jest z pozorutrafna. W istocie Białoszewski wydaje się kronikarzem Warszawy. Jego proza, poddanaegzaminowi topograficznej ścisłości, wierności realiom, okazuje się wierna i ścisła. Aprzecież jest to kronika osobliwa. Pomijająca to, co ukazuje się w gazetach na pierwszychstronach i kolumnach publicystycznych. Jakby sprowadzona do „kroniki miejskiej”.Czy jednak naprawdę? I czy wierność realiom jest jej największą wartością? Czy równienaczelną wartością jest wierność językowi mówionemu, owym „szumom” i sytuacyjnym„zlepom”?Prawda – to oddziaływanie było najsilniejsze. Proza Białoszewskiego (zwłaszczaPamiętnik...) miała ośmielić autorów młodszych, wyzwolić cały nurt „rewolucji artystycznej”(co prawda nie był on jedynym inicjatorem). Poezja, zwłaszcza z późnej fazy, pozostałazjawiskiem jednorazowym. Wiersze z Obrotów rzeczy miały rozlicznych naśladowców,późniejsze – naśladowane – zmieniały się w papkę słowną.Dlaczego?Niepowtarzalne było to, co sankcjonowało wszystkie, nawet najbardziej odbiegające odnorm literackich eksperymenty: świadomość. Dzieło Białoszewskiego jest w pełni zrozumiałejako wytwór świadomości autora, należącego do tego pokolenia, któremu świat zawalił się wmomencie, gdy wkraczało w życie świadome. I które ten świat usiłowało na nowoodbudować. Jest to ta sama świadomość, która ujawnia się w ostatnich, pełnychdramatycznego rozdarcia wierszach Baczyńskiego, która przemawia w poezji Różewicza, wjego Kartotece i Do piachu. Ta sama świadomość wyraża się także w wielkim kulturowym.śmietnisku Czachorowskiego. Pytanie jest w istocie proste: jak odbudować rozbity świat. Iczy to jest w ogóle możliwe?„Pokazał – pisze Bugajski – jak można tworzyć literaturę w pełni przystającą do światazamierających tradycji, upadających wartości, po prostu do naszego świata”.Tak, ale by wiarygodnie zachwycić się łyżką durszlakową, trzeba przedtem utracićwszystko. Aby cieszyć się z możliwości mówienia i pisania, trzeba najpierw, by to prawozostało odebrane. Zapewne także trzeba posiadać miejsca, momenty biografii, o którychnawet po latach boi się mówić, by ich brak w drobiazgowo zrekonstruowanej składancezdarzeń i faktów stawał się dziurą do zapełnienia. Coś, co krzyczy bezgłośnie – zdaje siębardziej boleć.I to prawda – ta poezja jest próbą ocalenia wartości elementarnych. Także tego, żeświadectwo prawdy w dziele literackim musi być tak zorganizowane, by było odporne na50