„Denkmalpflege im Handwerk” Pałac w Sztynorcie - Deutsch ...

tisiert, doch die wenigsten der bisher verkauften
Bauten wurden instandgesetzt, geschweige
denn, einer geeigneten Nutzung zugeführt.
Auch was die Objekte anbetrifft, die sich
noch im Besitz der AWRSP befinden, ist die
Situation zum Teil höchst dramatisch: Nachdem
die Häuser alle ihre einstige Funktion
verloren, wirkte sich der Leerstand zum Teil
verheerend aus – Häuser in großer Anzahl
wurden ausgeschlachtet und zum Teil bis auf
die Außenmauern abgetragen. Unzählige Beispiele
ließen sich anführen für Bauten, die bis
in die 1990er Jahre hinein noch intakt und genutzt
waren – und heute völlig ausgewaidete
Ruinen sind. Die statistische Erhebung zum
heutigen Zustand der bis 1989 noch genutzten
Objekte zeigt deutlich die akute Gefährdung
der Schlösserlandschaft.
– 24 % guter bis mäßiger, zumeist genutzter
Zustand
– 7 % in Renovierung begriffen/Planung im
Gang
– 30 % seit mehreren Jahren leerstehend,
keinerlei Erhaltungsmaßnahmen
– 39 % in Verfall begriffen oder bereits ruinös
Das Hirschberger Tal – ein Sonderfall?
Nun gibt es natürlich etliche bemerkenswerte
Beispiele für die Renovierung und Restaurierung
von Schlössern in Schlesien, die mit zum
Teil visionären Restaurierungsvorhaben privater
Investoren für die Wiederbelebung einer
bereits verloren geglaubten Kunstlandschaft
sorgen. Eine in der Öffentlichkeit exponierte
Stellung nehmen die zahlreichen erfolgreich
umgesetzten Projekte im Hirschberger Tal/
Kotlina Jeleniogórska ein. Auch zeigen seit Jahren
steigende Gästezahlen in den mittlerweile
sieben Schlosshotels (drei weitere sind im Bau)
und zahlreiche, in das Hirschberger Tal geführten
Themenreisen ein wachsendes öffentliches
Interesse an der Kunstlandschaft des
wpłynęło w dramatyczny sposób na pogorszenie
ich stanu technicznego: budowle te
zostały w większości rozebrane, po części
aż do gołych murów zewnętrznych. Można
wskazać liczne przykłady budowli, które do
schyłku lat 90-tych były używane i pozostawały
w dobrym stanie technicznym, a dzisiaj
są zarośniętymi ruinami. Statystyczne zestawienia
dzisiejszego stanu obiektów używanych
do roku 1989 ukazują wyraźne zagrożenie
ich egzystencji:
– 24% stan dobry lub średni, użytkowane
– 7% przeznaczone do renowacji,
planowanie w toku
– 30% od wielu lat pustostany, nie objęte
działaniami konserwatorskimi
– 39% w stanie rozkładu lub ruina.
Kotlina Jeleniogórska – wyjątek?
Istnieje oczywiście wiele godnych odnotowania
przykładów renowacji i odrestaurowania
pałaców na Śląsku, które w ramach przedsięwzięć
prywatnych inwestorów przyczyniły
się do ponownego ożywienia prawie już utraconych
dla świata sztuki obiektów. Szczególnie
znane są liczne, zakończone sukcesem projekty
w Kotlinie Jeleniogórskiej. Od lat rosnąca
liczba gości w siedmiu hotelach pałacowych
(trzy następne w budowie) i licznie przeprowadzane
wycieczki tematyczne po Kotlinie Jeleniogórskiej
wskazują na zwiększające się zainteresowanie
pięknem krajobrazu „śląskiego
elizjum” - tak nazywany był ten region w XIX
wieku. Ale w całym, dużo większym regionie
śląskim dzieje się niestety dużo mniej. Chociaż
nie brakuje potencjalnych inwestorów, to
stworzenie innowacyjnej i opłacalnej koncepcji
użytkowania tych obiektów jest w wielu
przypadkach nadzwyczaj trudne. W tej kwestii
warto spojrzeć na Wielką Brytanię, w której –
przy podobnym zagęszczeniu arystokratycznych
siedzib – podobne problemy wystąpiły
już w latach 1950-1970.
„Schlesischen Elysiums“, wie die Region im 19.
Jahrhundert bezeichnet wurde. In der weit größeren
Gesamtregion Schlesiens bewegt sich
jedoch leider ausgesprochen wenig. Zwar mangelt
es dort nicht an potentiellen Investoren,
doch gestaltet sich die Suche nach innovativen
und wirtschaftlich tragfähigen Nutzungskonzepten
häufig außerordentlich schwierig.
Hier könnte sich nun ein Blick nach Großbritannien
lohnen, wo sich bei einer ähnlich
großen Dichte an adeligen Herrensitzen auch
ähnliche Probleme einstellten – allerdings bereits
in den 1950 bis 1970er Jahren.
Der Blick nach Großbritannien
Nachdem in den polnischen Medien voreilig
angekündigt wurde, dass der britische Thronfolger
Prinz Charles beabsichtigt, ein Schloss in
Schlesien zu erwerben, ist auch die Schlösserlandschaft
des Inselstaats zunehmend in den
Fokus der polnischen Öffentlichkeit getreten.
Auf den ersten Blick scheint diese mit der
Gefährdung der Kulturlandschaft Schlesiens
nichts gemein zu haben, gibt es doch bereits
seit 1895 den National Trust, der sich um viele
adelige Sitze kümmert und diese denkmalgerecht
erhält. Doch blickt man in die Geschichte
der Denkmalpflege im Vereinigten Königreich,
muss man feststellen, dass auch hier
seit Beginn des 20. Jahrhunderts eine Zerstörungswelle
über die Schlösserlandschaft hinweg
rollte, die in den 1950er Jahren mit der
Beseitigung von durchschnittlich rund 150
Schlössern jährlich ihren traurigen Höhepunkt
erreichte – mehr als 1.000 Herrenhäuser fielen
bis 1975 dem Abbruch zum Opfer.
Gründung von SAVE
Eine stärkere Sensibilisierung der politischen
Entscheidungsträger wie auch der breiten Bevöl-
Spojrzenie na Wielką Brytanię
Kiedy w polskich mediach przedwcześnie
podano do wiadomości, że brytyjski następca
tronu książę Karol zamierza nabyć jeden z pałaców
na Śląsku, również w Polsce zaczęto się
interesować sytuacją podobnych obiektów,
znajdujących się na Wyspach Brytyjskich.
Na pierwszy rzut oka, sytuacja obiektów
w Wielkiej Brytanii nie ma nic wspólnego
z sytuacją śląskich obiektów, ponieważ już
od 1895 roku istnieje na Wyspach Brytyjskich
National Trust, który dba o utrzymanie wielu
posiadłości arystokratycznych, zgodnie z zasadami
ochrony zabytków. Patrząc jednak na
historię ochrony zabytków w Zjednoczonym
Królestwie trzeba stwierdzić, że od początku
XX wieku bardzo wiele obiektów uległo zniszczeniu:
i tak w latach 50-tych wyburzano około
150 obiektów rocznie. Do 1975 roku ponad
1000 posiadłości padło ofiarą wyburzeń.
Utworzenie SAVE
Silne uwrażliwienie politycznych reprezentantów
jak i społeczeństwa nastąpiło dopiero
po ogłoszeniu przez Radę Europy roku 1975
„rokiem ochrony zabytków”. W tym czasie powstały
liczne inicjatywy obywatelskie. „SAVE
Britain’s Heritage“ organizacja utworzona
przez architektów, historyków i publicystów
okazała się najbardziej znaną. Ze swoimi licznymi
publikacjami o zagrożeniu historycznych
budowli zapadła w pamięć szerokiej rzeszy
czytelników. Już w roku założenia, SAVE zaprezentowała
się popularną wśród zwiedzających
wystawą „The Destruction of the country
house“, dotyczącą opuszczonych, zagrożonych
wówczas wyburzeniem i znajdujących
się w stanie całkowitego rozkładu posiadłości
arystokratycznych. SAVE zainicjowała liczne
kampanie, a towarzyszące im liczne publikacje
prasowe doprowadziły do tego, że wiele
osób zainteresowało się losami zagrożonych
92 93