Univers15

Edison Çeraj
Estetika e artit islam
Sipas Titus Burchkardt-it, substanca e artit është bukuria.
Në termat e fesë islame, kjo është një cilësi hyjnore dhe, në
këtillësinë e saj, ka një aspekt dyjar: në botë është pamja,
është veshja që mbështjell qenien e bukur dhe gjërat e
bukura. Ndërsa te Zoti, sakaq, apo në vetvete, ajo është
bukuri kullueshmërisht e brendshme; është cilësia hyjnore,
që, mes të gjitha cilësive hyjnore të manifestuara në botë,
risjell ndërmend më drejtpërdrejt Qenien e kulluar.
Pikërisht në sajë të përkujtimit dhe përmendjes së Qenies
lindi dhe u zhvillua arti islam; si një zgjatim apo mishërim i
vetë Islamit apo i të vërtetave që ai synon të përçojë te
njerëzit. Duke pasur parasysh këtë, mund të pohojmë se
nuk është e vërtetë ajo që shkruan më pas po Burchkardt-i:
“Ishte, në fakt, braktisja e mjedisit primitiv arab dhe përballja
me trashëgiminë artistike të popujve të pushtuar apo të
konvertuar që e bëri të nevojshme lindjen e një arti përshtat
Islamit dhe që e bëri të mundur që kjo të ndodhë.” (11 Nuk
është e vërtetë, pasi arti islam buroi dhe u shfaq natyrshëm,
pra pashmangshëm, – natyrisht në rrethana të caktuara dhe
të ndryshme nga njëra hapësirë islame në tjetrën – si një
nevojë e përjetuar nga njerëz të caktuar (artistët) për të
demonstruar të Vërtetën edhe me këtë gjuhë, ndryshe nga
arti europian apo perëndimor në përgjithësi që është në
kërkim të saj. Pikërisht për këtë arsye arti perëndimor është
aq i ndryshëm nga arti islam në veçanti dhe nga ai lindor në
përgjithësi, sepse kanë qëllime të ndryshme, sepse i qasen
krejt ndryshe njeriut dhe jetës.
11 Burchkardt, T. (2012) Arti i Islamit - gjuha dhe kuptimet. Përkth.: Vehap
Kola. Shkup: Logos-A.
u n i v e r s
25
rezymete