SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI NAJWYŻSZEJ IZBY KONTROLI W 2013 ROKU

III. Stan państwa w świetle kontroli NIK
Minister Gospodarki monitorował niezawodność sieci przesyłowych i pełnił skuteczny nadzór nad ich funkcjonowaniem oraz
właściwie nadzorował Prezesa URE, a także wykonywał nadzór właścicielski nad PSE – spółką pełniącą funkcję Operatora
Sieci Przesyłowych (dalej OSP).
Prezes URE egzekwował od OSP przedkładanie planów rozwoju i ich aktualizacji oraz dokonywał ich uzgodnienia po
uzyskaniu opinii zarządów oraz corocznych informacji o wykonaniu planowanych nakładów inwestycyjnych. Plany rozwoju
OSP zawierały przedsięwzięcia planowane dla zapewnienia bezpiecznej pracy KSE, w tym zwiększenia możliwości
międzysystemowej wymiany energii elektrycznej, a aktualizacje tych planów wynikały ze zmiany uwarunkowań
zewnętrznych.
Prowadzony przez PSE monitoring KSE i funkcjonowania elektroenergetycznych sieci przesyłowych, którego wyniki
przekazywane były do URE i MG, pozwalał na dokonywanie oceny bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej m.in. na
podstawie:
– porównania zapotrzebowania na energię z dostępną mocą wytwórczą,
– analizy funkcjonowania KSE, w tym wyjaśniania zaistniałych sytuacji nadzwyczajnych,
– informacji o infrastrukturze i planowanych inwestycjach.
Rozdział Iii
Nie wypracowano natomiast sformalizowanych procedur i metodologii kwantyfikacji i oceny poziomu bezpieczeństwa dostaw
energii elektrycznej. Stwierdzając powyższe, NIK zauważyła jednocześnie, że także na poziomie wspólnotowym regulacje
nie określają jednoznacznie wskaźników pozwalających na ocenę bezpieczeństwa dostarczania energii elektrycznej.
W latach 2009-2012 nie było zagrożone bezpieczeństwo dostarczania energii elektrycznej. W każdym roku
sprawozdawczym występowały nadwyżki dostępnej mocy wytwórczej nad zapotrzebowaniem, ale było to spowodowane
głównie spowolnieniem ekonomicznym, które wywołało obniżenie zapotrzebowania.
W ocenie Izby istnieje ryzyko okresowego braku możliwości pokrycia zapotrzebowania na energię elektryczną od 2015 r.,
zarówno w szczycie zimowym, jak i w szczycie letnim, spowodowane koniecznością wyłączenia przestarzałych jednostek
wytwórczych. Zła sytuacja może wystąpić w szczególności w okresach nasilonych remontów planowych jednostek
wytwórczych oraz w ekstremalnych warunkach pogodowych, które powodują trudności z przesyłaniem energii elektrycznej
oraz chłodzeniem jednostek wytwórczych w obiegach otwartych. Ryzyko wystąpienia przerw w dostarczaniu energii
elektrycznej może wystąpić również w przypadku dynamicznego wzrostu zapotrzebowania na energię w obszarach zasilania
leżących w dużych odległościach od systemowych źródeł wytwórczych.
OSP, w uzgodnieniu z URE i MG, podejmował celowe, zdaniem NIK, działania dla zminimalizowania ryzyka zagrożenia
dostaw energii elektrycznej. Polegały one na zagwarantowaniu rezerwowych źródeł, zmniejszaniu zużycia
i zagwarantowaniu możliwości importu energii. W ramach tych przedsięwzięć, w celu budowy połączeń polskiego KSE
z systemami krajów sąsiednich (które umożliwią zwiększenie transgranicznej wymiany energii), realizowane było połączenie
Polska-Litwa, a także przystąpiono do przygotowania budowy trzeciego połączenia z Niemcami.
Kontrolowane podmioty współdziałały ponadto w celu ograniczenia niekorzystnych skutków zjawiska przepływów
nieplanowych 99 . MG i URE – na forum Komisji Europejskiej dążąc do uregulowania tej problematyki w sferze legislacji,
a OSP – podejmując działania zabezpieczające KSE przed szkodliwymi skutkami nieplanowanych przepływów z Niemiec.
W URE i MG prowadzone były również prace analityczne i przygotowawcze do wdrożenia inteligentnych sieci 100 ,
które pozwolą na spłaszczenie popytu na energię i zmniejszenie zagrożenia jej niedoborów w szczytach zapotrzebowania.
Modernizacja i rozbudowa elektroenergetycznej sieci przesyłowej – prowadzona przez OSP w uzgodnieniu z URE i pod
nadzorem MG – pozwoliła na wydłużenie okresu sprawności funkcjonalnej dla obiektów linowych z 40 lat do 70 lat.
NIK wskazała jednak, że średni wiek linii przesyłowych w Polsce wynosił na koniec 2012 r. ok. 40 lat i od 2009 r. zwiększył
się o ok. 3 lata. Na koniec 2012 r. 70% linii przesyłowych miało 30 lat i więcej, a 47% linii przesyłowych liczyło 40 lat i więcej.
Realizacja 5 z 20 szczegółowo skontrolowanych w PSE przedsięwzięć inwestycyjnych przebiegała z opóźnieniami
niezawinionymi przez Spółkę, a najczęstszymi przeszkodami w ich terminowym wykonaniu były:
– brak możliwości przeprowadzenia robót budowlano-montażowych z uwagi na nieuzyskanie wyłączenia linii
elektroenergetycznych w pierwotnie planowanych terminach,
– brak uzyskania prawa do dysponowania nieruchomością na cele budowalne,
99 Terminem tym określone są przepływy energii elektrycznej przez sieci elektroenergetyczne z sąsiednich systemów elektroenergetycznych, które nie
zostały zgłoszone do OSP w postaci grafików wymiany transgranicznej.
100 Sieć inteligentna to nowoczesna sieć elektroenergetyczna używająca technologii informatycznych i komunikacyjnych w celu gromadzenia
i wykorzystywania informacji na temat zachowań dostawców i konsumentów, tak aby automatycznie poprawić wydajność, niezawodność, wpływać na
ograniczenie kosztów i zrównoważony rozwój produkcji i dystrybucji energii elektrycznej.
112