SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI NAJWYŻSZEJ IZBY KONTROLI W 2013 ROKU

Regionalne Programy Operacyjne (RPO)
III. Stan państwa w świetle kontroli NIK
Oprócz programów operacyjnych funkcjonujących na poziomie krajowym (np. POIiŚ) istnieją także programy dla każdego
województwa, a zatem szesnaście Regionalnych Programów Operacyjnych. Programy te stanowią przykład znaczącej
decentralizacji zarządzania procesami rozwojowymi. Takie rozwiązanie ma na celu identyfikowanie potrzeb na jak
najniższym szczeblu, tak aby działania zawarte w RPO odpowiadały planom rozwoju każdego województwa z osobna.
Samorządy województw otrzymały szerokie kompetencje związane z ich przygotowaniem i realizacją.
Istotną rolę w zakresie zarządzania i wdrażania RPO pełnią zarządy województw, czyli Instytucje Zarządzające (IZ), które są
obsługiwane przez urzędy marszałkowskie we wszystkich województwach. W przypadku niektórych RPO część zadań
(np. przyjmowanie i ocena wniosków o dofinansowanie) może zostać powierzona podmiotom spoza urzędu
marszałkowskiego – Instytucjom Pośredniczącym (IP).
IZ odpowiada za przygotowanie i realizację RPO, w tym za ocenę i wybór projektów, które uzyskają wsparcie z programu,
dokonywanie płatności na rzecz beneficjentów, kontrolę projektów i monitorowanie realizacji programu. Ponadto wydaje
wytyczne, zalecenia i podręczniki dotyczące różnych aspektów związanych z realizacją programu oraz prowadzi działania
promocyjno-informacyjne. Niektóre spośród powyższych zadań IZ może powierzyć IP (IP II stopnia). Zlecając zadania innym
podmiotom, IZ ponosi pełną odpowiedzialność za ich właściwą realizację. IP to podmiot publiczny, któremu IZ, w drodze
porozumienia, powierzyła część zadań związanych z zarządzaniem i wdrażaniem programu (np. w odniesieniu do wybranej
osi priorytetowej). W przypadku niektórych RPO funkcje IP pełnią wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki
wodnej. IP II stopnia to podmiot publiczny lub prywatny odpowiedzialny za realizację zadań odnoszących się bezpośrednio
do beneficjentów (np. przyjmowanie i ocena wniosków o dofinansowanie, kontrola realizacji projektów). W przypadku RPO
funkcje IP II stopnia w odniesieniu do wybranych osi priorytetowych lub całego programu pełnią samorządowe jednostki
organizacyjne powołane przez IZ lub wyłonione zgodnie z procedurą zamówień publicznych podmioty spoza sektora
finansów publicznych. Mogą to być np. agencje rozwoju przedsiębiorczości.
Inwestycje, na które pozyskiwane są środki z RPO, muszą zostać zrealizowane na terenie danego województwa. Priorytety
poszczególnych programów są do siebie zbliżone. Zazwyczaj w ich ramach można pozyskać dofinansowanie na inwestycje
związane ze zdrowiem, edukacją, rozwojem miast, turystyką, społeczeństwem informacyjnym, promocją regionu,
infrastrukturą. Priorytety dotyczą także rozwoju firm, szczególnie z sektora małych i średnich przedsiębiorstw 23 .
Delegatura NIK w Łodzi przeprowadziła kontrolę realizacji inwestycji drogowych przez powiatowe i gminne jednostki
samorządu terytorialnego w ramach Działania I.1 RPO Województwa Łódzkiego – Drogi 24 .
RPO Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013 (RPO WŁ) jest dokumentem operacyjnym Strategii Rozwoju Województwa
Łódzkiego na lata 2007-2020, przy wykorzystaniu środków EFRR, określającym główne kierunki rozwoju województwa zmierzające
m.in. do poprawy jego konkurencyjności gospodarczej, promowania zrównoważonego rozwoju regionalnego oraz zapewnienia
większej spójności społecznej, ekonomicznej i przestrzennej regionu. Program składa się z siedmiu osi priorytetowych, w tym z I Osi
priorytetowej „Infrastruktura transportowa”, na której realizację województwo łódzkie otrzymało z EFRR kwotę 1.058,5 mln zł
(258.376.238 euro), z tego przeznaczono na Działanie I.1. Drogi – 827 mln zł, tj. 201.881.872 euro.
Wsparcie finansowe w ramach osi przeznaczone jest na projekty z zakresu: infrastruktury drogowej, infrastruktury transportu
kolejowego, infrastruktury portów lotniczych, infrastruktury publicznego transportu miejskiego, jak również projekty z zakresu
inteligentnych systemów transportowych. Realizowane w ramach osi projekty mają przyczynić się do poprawy stanu
istniejącej infrastruktury transportowej, integracji poszczególnych systemów transportu, wzrostu bezpieczeństwa, promocji
transportu czystego i przyjaznego środowisku, jak również połączyć regionalną sieć transportową z siecią krajową
i europejską, wykorzystując strategiczne położenie województwa w centrum kraju. Beneficjentami projektów Działania
I.1 Drogi mogły zostać: jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia, Państwowe Gospodarstwo Leśne
Lasy Państwowe i jego jednostki organizacyjne, administracja rządowa, organizacje pozarządowe i przedsiębiorcy.
W ocenie NIK, Urząd Marszałkowski w Łodzi był prawidłowo przygotowany pod względem organizacyjnym i kadrowym do
realizacji zadań Instytucji Zarządzającej Działaniem I.1. – Drogi w ramach RPO WŁ. Po weryfikacji formalnej i merytorycznej IZ
objęła dofinansowaniem 68 projektów, w tym 13 kluczowych o łącznej wartości 1.261,1 mln zł, z przyznanym dofinansowaniem
w kwocie 809,7 mln zł. Zarząd Województwa Łódzkiego rzetelnie sporządzał listy rankingowe. IZ rzetelnie i zgodnie z przyjętą
procedurą dokonywała weryfikacji wniosków o dofinansowanie projektów oraz weryfikacji wniosków o płatność.
Rozdział I Rozdział III
23 http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/rpo/strony/o_programach_regionalnych.aspx.
24 Realizacja inwestycji drogowych przez powiatowe i gminne jednostki samorządu terytorialnego w ramach Działania I.1 RPO Województwa Łódzkiego –
Drogi (P/12/152/Delegatura w Łodzi).
81