SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI NAJWYŻSZEJ IZBY KONTROLI W 2013 ROKU

7. Panele ekspertów
V. Współpraca z Sejmem RP i innymi podmiotami krajowymi
Najwyższa Izba Kontroli podczas przygotowywania programów kontroli coraz częściej sięga po wiedzę fachowców w danej dziedzinie.
Organizowane są panele ekspertów, w których, obok pracowników Najwyższej Izby Kontroli, biorą udział specjaliści i praktycy
określonych dziedzin, reprezentanci środowisk naukowych, społecznych organizacji pozarządowych, korporacji zawodowych, biznesu,
jednostek samorządowych i przedstawiciele administracji publicznej, merytorycznie wspomagając proces kontroli.
Wymiana poglądów, jaka ma miejsce podczas tych spotkań, pozwala lepiej poznać problemy wiążące się z planowanymi lub
prowadzonymi badaniami NIK. Sprzyja także uściślaniu sugestii i wniosków pokontrolnych, a także wypracowaniu metod
postepowania, określaniu różnych rodzajów ryzyk czy upowszechnianiu dobrych praktyk.
Jednostki organizacyjne Najwyższej Izby Kontroli – departamenty i delegatury – zorganizowały w 2013 roku 19 paneli
eksperckich. Otwarta formuła paneli eksperckich i ich tematyka sprawiły, że w wielu przypadkach znaczenie i oddziaływanie
tych spotkań daleko wykroczyło poza techniczną funkcję narzędzia użytecznego w planowaniu czy wykonywaniu kontroli.
Ich obrady, chętnie relacjonowane przez media, w wielu przypadkach niosły przesłania i sygnały istotne dla opinii publicznej.
• Głos ekspertów dotyczący przygotowania szkół na przyjęcie sześciolatków 6 był mocnym akcentem w dyskusji, która budzi
emocje nie tylko wśród rodziców. W dyskusji, obok przedstawicieli NIK, udział wzięli zarówno przedstawiciele MEN, jak i osoba
prywatna związana z ruchem „Ratuj maluchy”. Ten okrągły stół nie doprowadził jeszcze do porozumienia stron, ale był dobrym
forum do wymiany poglądów i argumentów, z korzyścią dla opinii publicznej. Wielu rodziców sześciolatków mogło wyrobić sobie
własny pogląd, co mogło pomóc w ostatecznym podjęciu decyzji – szkoła czy zerówka.
• Jaki zakres uprawnień do inwigilacji obywateli powinny mieć tajne służby? 7 Na ten temat debatowali eksperci z Biura Rzecznika
Praw Obywatelskich, Biura Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych oraz służb specjalnych. Poruszano
m.in. zagadnienia związane z pozyskiwaniem danych z bilingów, pozyskiwaniem danych telekomunikacyjnych w kontekście
ochrony tajemnicy zawodowej oraz gwarancji należnej ochrony tych danych przed arbitralnym pozyskiwaniem,
przechowywaniem i przetwarzaniem. Panel stanowił element analizy przedkontrolnej i posłużył m.in. do przygotowania
programu kontroli. Upublicznienie rezultatów kontroli było wydarzeniem medialnym i ważnym głosem w dyskusji o zakresie
ochrony praw jednostki. Zagadnienie to było przedmiotem rozprawy przed Trybunałem Konstytucyjnym w kwietniu 2014 r.
• Jednym z istotnych obszarów, na którym Izba skupia swą uwagę, jest problematyka prorodzinna. Przed kontrolą,
która miała zbadać, na czym polegają trudności systemowe w procesie adopcji dzieci, zorganizowano panel 8 , w którym
wzięli udział specjaliści, m.in. z Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, szkół wyższych, stowarzyszeń działających na
rzecz wspierania adopcji i rodzicielstwa zastępczego. Dyskutanci skupiali się na kwestiach związanych
z zabezpieczeniem potrzeb dotyczących liczby i rozmieszczenia ośrodków adopcyjnych oraz systemu weryfikacji
i przygotowywania przez te ośrodki kandydatów na rodziców. Usystematyzowana w ten sposób wiedza okazała się
pomocna przy opracowywaniu programu kontroli. Panel uświadomił zarazem, po raz kolejny, potrzebę refleksji nad
obowiązującymi w państwie zasadami i unormowaniami prawnymi dotyczącymi polityki adopcyjnej.
• Wielkoprzemysłowe fermy trzody chlewnej są niebezpieczne dla środowiska – to opinia ekologów, na którą
przedsiębiorcy odpowiadają zapewnieniem, że w swej działalności stosują ekologiczne technologie produkcji. Dyskusja
w gronie specjalistów NIK i ekspertów zewnętrznych 9 , wśród których znaleźli się także przedstawiciele obywatelskich
stowarzyszeń i fundacji oraz pracownicy Inspekcji Ochrony Środowiska, uświadomiła po raz kolejny opinii publicznej
zagrożenia, jakie niesie ze sobą funkcjonowanie przemysłowych ferm zwierząt. Obiekty te uznane zostały przez
HELCOM – organ wykonawczy konwencji helsińskiej, za punktowe źródła zanieczyszczeń rolniczych.
Uczestnicy panelu zasygnalizowali, że niezbędne są zmiany w obowiązującym prawie – przedstawiciel Inspekcji zwrócił
uwagę, że szereg wymagań wobec producentów trzody w praktyce jest nie do zrealizowania. Brak też
najpotrzebniejszych regulacji – m.in. ustawy o uciążliwości zapachowej, której postanowienia mogłyby stanowić
podstawę do rozpatrywania zarówno skarg na nadmierną uciążliwość istniejących obiektów, jak też i wniosków
o pozwolenia na rozpoczęcie działalności gospodarczej w związanych z tym problemem dziedzinach.
Rozdział V
6 Panel ekspertów 23 marca 2013 r. dotyczący kontroli pt. Przygotowanie gmin i szkół do objęcia dzieci sześcioletnich obowiązkiem szkolnym
(P/12/068).
7 Panel ekspertów 15 czerwca 2012 r. dotyczący kontroli pt. Uzyskiwanie i przetwarzanie przez uprawnione podmioty danych z bilingów, informacji
o lokalizacji oraz innych danych (P/12/191).
8 Panel ekspertów 9 kwietnia 2013 r. dotyczący kontroli pt. Funkcjonowanie systemu adopcyjnego w województwie dolnośląskim (P/13/186).
9 Panel ekspertów 19 listopada 2013 r. dotyczący kontroli pt. Nadzór nad funkcjonowaniem ferm zwierząt (P/14/050).
239