SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI NAJWYŻSZEJ IZBY KONTROLI W 2013 ROKU

III. Stan państwa w świetle kontroli NIK
element postępowania w sprawie zwrotu nieruchomości. NIK wnioskowała do dyrektora ANR OT w Rzeszowie
o informowanie byłych właścicieli lub ich spadkobierców o tym, iż Agencja nie jest właściwym organem do załatwiania spraw
roszczeniowych i wskazywanie właściwego organu. Wnioskowano także o podejmowanie zdecydowanych działań w ramach
nadzoru, w przypadku stwierdzenia jego zniszczeń przez dzierżawców lub innych użytkowników.
B. Turystyka
Działalność biur podróży
Od początku 2010 do jesieni 2012 r. wiele biur podróży znalazło się w stanie upadłości. Z 21 odnotowanych przypadków
niewypłacalności organizatorów turystyki i pośredników turystycznych 15 miało miejsce w 2012 roku. W ponad połowie
przypadków gwarancje i zabezpieczenia finansowe biur podróży okazały się za niskie: pieniędzy nie wystarczyło na zwrot
wpłat dokonanych przez klientów oraz na pokrycie kosztów ich powrotu do kraju. W sytuacjach skrajnych skutecznej pomocy
turystom udzielili marszałkowie województw, wypłacając brakujące kwoty i finansując powroty do kraju. Zrobili to jednak bez
wystarczającej podstawy prawnej, stosując zasadę wyższej konieczności. Na sprowadzenie do kraju klientów wszystkich
upadłych biur wydano prawie pół miliona złotych (190 tys. z budżetu Marszałka Województwa Mazowieckiego, 38 tys.
z budżetu Marszałka Województwa Śląskiego oraz 260 tys. z budżetu Marszałka Województwa Wielkopolskiego).
NIK skontrolowała przestrzeganie warunków świadczenia usług turystycznych 218 . W ocenie Izby działania Ministra
Sportu i Turystyki w zakresie tworzenia mechanizmów prawnych dotyczących zabezpieczeń finansowych na rzecz klientów
usług turystycznych nie były wystarczające. Przyjęte w ustawie o usługach turystycznych rozwiązania prawne nie gwarantują
skutecznego zabezpieczenia finansowego klientów usług turystycznych w przypadku niewypłacalności organizatora turystyki
lub pośrednika turystycznego. NIK postuluje nałożenie na organizatorów wypoczynku obowiązku posiadania środków, które
zagwarantują wszystkim aktualnym klientom bezpieczny powrót do domu. NIK zwraca też uwagę na brak podstaw prawnych
do wydawania pieniędzy podatników przez marszałków województw na sprowadzanie turystów do kraju.
Obowiązujący system prawny uzależnia wysokość zabezpieczenia finansowego posiadanego przez przedsiębiorcę od
wysokości przychodów osiągniętych w roku poprzedzającym przedłożenie wniosku o zawarcie umowy gwarancyjnej.
Wskazuje również minimalne wymagane sumy gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej oraz ubezpieczenia na rzecz
klienta. Zgodnie z tą zasadą na wysokość zabezpieczenia finansowego nie ma wpływu faktyczna liczba klientów biura
podróży oraz wartość zawartych z nimi umów o świadczenie usług turystycznych w danym roku.
Przyczyną kłopotów polskich turystów był niewłaściwie skonstruowany system obliczania wysokości sumy gwarancyjnej.
Zarówno przepisy krajowe, jak i unijne stanowią jednoznacznie, że za powrót turystów do kraju, nawet w przypadku
niewypłacalności, odpowiada organizator wypoczynku. Państwo (wszyscy podatnicy) nie może występować w roli ratownika
budżetów prywatnych podmiotów działających na rynku usług turystycznych. Dlatego NIK postuluje stworzenie przepisów,
które nałożą na biura podróży obowiązek posiadania odpowiednich gwarancji, np. w formie ubezpieczenia pokrywającego
koszt powrotu do kraju wszystkich klientów. Prawo musi być tak skonstruowane, aby skuteczną i wystarczającą ochroną dla
klientów były posiadane przez biuro podróży gwarancje bankowe, gwarancje ubezpieczeniowe lub ubezpieczenia.
Aby ograniczyć ryzyko ponoszone przez turystów, państwo powinno dysponować skutecznymi instrumentami nadzoru nad
działalnością biur podróży, w celu eliminowania z rynku nieuczciwych organizatorów i pośredników (takich, których sytuacja
finansowa nie gwarantuje wywiązania się z zawartych umów). Można to osiągnąć m.in. poprzez zwiększenie zakresu kontroli
organizatorów turystyki i pośredników turystycznych, w tym kontroli ich kondycji finansowej i wysokości zabezpieczeń –
obecnie państwo nie ma wystarczających instrumentów, by skutecznie nadzorować prawidłowość wyliczeń sum
zabezpieczeń, jakie uiszczają biura. Niezbędne jest także doprecyzowanie przepisów ustawy o usługach turystycznych
i wskazanie ewentualnych odpowiedzialnych za zorganizowanie powrotu do kraju klientów tych biur w przypadkach
skrajnych, np. nieuczciwości przedsiębiorców czy klęsk żywiołowych.
Ponadto NIK postuluje zmiany w prawie, które umożliwią turystom dotarcie do pełnej informacji o wybranym biurze podróży.
Obecnie wiele informacji powinno być dostępnych w już prowadzonych rejestrach: ministerialnej Centralnej Ewidencji
Organizatorów Turystyki i Pośredników Turystycznych oraz lokalnych Rejestrach Organizatorów Turystyki, prowadzonych
przez marszałków poszczególnych województw. Wyniki kontroli NIK pokazały jednak, że dane zawarte w tych rejestrach
Rozdział I Rozdział III
218 Przestrzeganie warunków świadczenia usług turystycznych (P/12/192/Departament Nauki, Oświaty i Dziedzictwa Narodowego).
187