Dziedzictwo kulturowe Euroregionu Beskidy

Normy prawne ochrony dziedzictwa kulturowego, rozwiązanie polskie
Piotr Dobosz
Iwona Skrzydło-Niżnik
Normy prawne ochrony dziedzictwa kulturowego,
rozwiązanie polskie
I.
Dziedzictwo kulturowe, zwane również niekiedy dziedzictwem kulturalnym,
to zasoby, na które składają się obiekty o bardzo zróżnicowanym charakterze, jak np.:
zabytkowe budowle i ich zespoły, historyczne miasta, architektura rustykalna, wyroby
artystów czy też narzędzia pracy i przedmioty codziennego użytku społeczeństw poszczególnych
okresów historycznych, ale również dobra o charakterze niematerialnym. To bezcenny
spadek, pozornie tylko pozostawiony współczesnemu pokoleniu przez naszych
przodków, w rzeczywistości jest to dług zaciągnięty przez nas i poprzednie pokolenia u naszych
wnuków i prawnuków. My tylko – jako czasowi dysponenci tych dóbr – mamy
obowiązek je zachować, konserwować i właściwie wykorzystywać w życiu współczesnych.
Dziedzictwo kulturalne nie jest zatem powiązane tylko z przedmiotowo rozumianym
pojęciem własności w tym znaczeniu, które nadaje mu cywilistyka, lecz stanowi termin i zarazem
instytucję prawa publicznego.
Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483, sprost. błędu:
Dz.U.Nr 28 z 2001 r., poz. 319), w art. 5 wiąże z pojęciem „dziedzictwo narodowe” normę
zadaniową i celowościową, która w sposób ogólny determinuje charakter działań organów
władzy publicznej, w tym również władzy wykonawczej. Zgodnie z jego brzmieniem
RP „strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując
się zasadą zrównoważonego rozwoju”, a także „stwarza warunki upowszechniania
i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego
trwania i rozwoju” (art. 6 ust. 1). Zawarta tutaj zasada równego dostępu podmiotów
(obywateli) do dóbr kultury pozostaje w pozytywno-prawnej korelacji z ogólną zasadą
równości wobec prawa, wyrażoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. Na tle treści art.
6 ust. 1 wyprowadzana może być ogólna konstytucyjna funkcja „kultury” i związanych
z nią „dóbr” („dóbr kultury”), która będąc „źródłem” (podłożem materialnoprawnym)
legitymizuje „tożsamość narodu polskiego, jego trwania i rozwoju 1 . Narodowe dziedzictwo
kulturalne ma ogromne znaczenie dla wszystkich obywateli polskich, również
tych, którzy zamieszkują poza granicami Polski. Konstytucja RP, będąca w systemie
źródeł prawa krajowego aktem najwyższego rzędu, nie jest formalną podstawą dla
regulowania sfery praw Polaków zamieszkałych poza granicami RP. Sfera ta stanowi
domenę prawodawstwa kraju, którego obywatelem jest osoba narodowości polskiej,
1
Zob. I.Skrzydło-Niżnik, P.Dobosz, Prawne problemy procesu inwestycyjno-budowlanego i konserwatorskiego,
Kraków-Zakamycze 2002, s.253.
11