Dziedzictwo kulturowe Euroregionu Beskidy

Normy prawne ochrony dziedzictwa kulturowego, rozwiązanie polskie
III.
W nowej ustawie zrezygnowano z pojęcia „dobro kultury”, którym operowała
ustawa z 1962 r. o ochronie dóbr kultury i posłużono się wyłącznie posiadającymi już
odpowiednią tradycję legislacyjną pojęciami „zabytek” oraz „pomnik historii”. Odróżniono
zarazem (podobnie jak w prawodawstwie niemieckim 6 ) „ochronę zabytków” i „opiekę nad
zabytkami” oraz sprecyzowano, na czym polegają działania związane z ochroną zabytków,
a na czym zadania dotyczące opieki nad zabytkami. Ograniczono stosowane dotychczas
pojęcie „ochrona” jedynie do czynności władczych, podejmowanych w tym zakresie przez
organy administracji publicznej. Działania właścicieli i posiadaczy zabytków związane
z utrzymaniem zabytku we właściwym stanie określono mianem „opieki”. „Tak dokonane
rozróżnienie wprowadzono na życzenie części środowiska konserwatorskiego, w tym
Rady Ochrony Zabytków działającej przy Ministrze Kultury. Wiązało się to z dążeniem
do wyraźnego rozgraniczenia zadań organów administracji publicznej od zadań
spoczywających na właścicielach i posiadaczach zabytków” 7 . W odniesieniu do pomników
historii określono nie tylko zasady, tryb i ogólne kryteria uznawania za pomnik, ale
również po raz pierwszy dopuszczono możliwość cofania uznania za pomnik historii,
określając w tym zakresie rozwiązania instytucjonalne. Porządkowanie systemu źródeł
prawa w państwie wymusiło nadanie rangi rozporządzenia 8 (dotychczasowa nominalna
6
Zob. przegląd prawodawstwa niemieckiego: J.P.Pruszyński, Ochrona prawna zabytków w Republice
Federalnej Niemiec.Teksty i komentarze, Warszawa 1992, s.60.
7
A.Soldani, D.Jankowski, Zabytki. Ochrona i opieka. Praktyczny komentarz do nowej ustawy, Zielona Góra
2004, s.17.
8
Zob. np.: Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 22 sierpnia 2003 r. w sprawie uznania za pomnik historii
„Pola Bitwy na Westerplatte” (Dz.U.Nr 148 z 2003 r., poz. 1448), Rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 14
kwietnia 2004 r. w sprawie uznania za pomniki historii: „legnickiego Pola – pobenedyktyńskiego zespołu
klasztornego” (Dz.U.Nr 102 z 2004 r., poz. 1056), „Krzeszowa – zespołu dawnego opactwa cystersów” (Dz.U.
Nr 102 z 2004 r., poz. 1057), „Twierdzy Srebrnogórskiej – nowożytnej warowni górskiej z XVIII w.” (Dz.U.
Nr 102 z 2004 r., poz. 1058), Parku Mużakowskiego w Łęknicy” (Dz.U.Nr 102 z 2004 r., poz. 1059), „Racławic
– terenu historycznej Bitwy Racławickiej” (Dz.U.Nr 102 z 2004 r., poz. 1060), „Tarnowskich Gór – podziemi
zabytkowej Kopalni rud srebronośnych oraz sztolni „Czarnego Pstrąga” (Dz.U.Nr 102 z 2004 r., poz. 1062),
„Góry św. Anna – komponowanego krajobrazu kulturowo-przyrodniczego” (Dz.U.Nr 102 z 2004 r., poz. 1061);
Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 13 kwietnia 2005 r. w sprawie uznania za pomnik historii Hali Stulecia
we Wrocławiu (Dz.U.Nr 64 z 2005 r., poz. 570).
9
Zob.: np. Zarządzenia Prezydenta RP: z dnia 8 września 1994 r. w sprawie uznania za pomniki historii:
„rezerwatu archeologicznego Biskupin” (M.P.Nr 50 z 1994 r., poz. 412), „Częstochowy – Jasnej Góry – zespołu
klasztoru o.o. Paulinów” (M.P.Nr 50 z 1994 r., poz. 413), „Fromborku – zespołu katedralnego” (M.P.Nr 50 z
1994 r., poz. 414), „Gdańska – miasta w zasięgu obwarowań z XVII wieku” (M.P.Nr 50 z 1994 r., poz. 415),
„Gniezna – Katedry p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Wojciecha (M.P.Nr 50 z 1994 r., poz.
416), „Krakowa – historycznego zespołu miasta” (M.P.Nr 50 z 1994 r., poz. 418), „Krzemionek – kopalni
krzemienia z epoki neolitu” (M.P.Nr 50 z 1994 r., poz. 419), „Malborka – zespołu zamku krzyżackiego”
(M.P.Nr 50 z 1994 r., poz. 420), „wyspy Ostrów Lednicki, położonej na Jeziorze Lednickim” w celu
zachowania ze względu na unikatowe wartości historyczne, architektoniczne, materialne i niematerialne,
najstarszego reliktu chrześcijańskiej architektury Polan, miejsca chrztu w 966 r. i historycznego dokumentu
początków polskiej cywilizacji chrześcijańskiej i zachodniej (M.P.Nr 50 z 1994 r., poz. 421), „Torunia – Starego
i Nowego Miasta” (M.P.Nr 50 z 1994 r., poz. 422), „Warszawy – historycznego zespołu miasta z traktem
królewskim i Wilanowem” (M.P.Nr 50 z 1994 r., poz. 423), „Wieliczki – kopalni soli” (M.P.Nr 50 z 1994 r.,
poz. 424), „Zamościa – historycznego zespołu miasta w zasięgu obwarowań XIX wieku” (M.P.Nr 50 z 1994 r.,
poz. 426), „Wrocławia – zespołu historycznego centrum” (M.P.Nr 50 z 1994 r., poz. 425) oraz Zarządzenie
Prezydenta RP w sprawie uznania za pomnik historii wydane: dnia 26 września 2000 r. – dotyczące „Bochni
– kopalni soli” (M.P.Nr 83 z 2000 r., poz. 938).
15