Dziedzictwo kulturowe Euroregionu Beskidy

Historia Towarzystwa Miłośników w Ziemi Żywieckiej (1934-2004)
w czerwcu 1958 r. została zrealizowana już we wrześniu tegoż roku. Na czele Grupy
Literackiej, która przyjęła nazwę „Gronie”, stanął początkowo Feliks Kantyka z Gilowic,
a następnie Henryk Biłka.
W ramach towarzystwa działała również przez pewien czas (1962-1969) Sekcja
Historyczna, skupiająca w swoich szeregach miłośników przeszłości regionu. Natomiast
pod koniec 1967 r. powstała Grupa Plastyczna „Żywiec”. Na jej czele stanął Zdzisław
Januszewski. Grupa ta zorganizowała wiele interesujących wystaw.
W październiku 1973 r., z inicjatywy członków TMZŻ, powstała Sekcja Odbudowy
Zabytkowego Parku i Zamku. Na jej czele stanął Wincenty Miodoński. Sekcja postawiła sobie
za cel przyspieszenie odbudowy zamku, opracowanie perspektywicznego planu rozwoju
parku, zainteresowania społeczeństwa sprawą odbudowy oraz zorganizowanie symbolicznych
zbiórek pieniężnych na wydawnictwa propagandowe dotyczące zamku i parku.
W 1979 założono Sekcję Opieki nad Twórczością Artystyczną i Sztuką Ludową
Regionu Żywieckiego. Praca tej sekcji toczyła się dwoma nurtami. Pierwszy naczelny
nurt to badania nad sztuką ludową Żywiecczyzny, gromadzenie dokumentacji wszelkich
motywów zdobniczych charakterystycznych dla regionu, a występujących w strojach
mieszczańskich i góralskich, w architekturze oraz na sprzętach gospodarskich codziennego
użytku. Drugi nurt to opieka nad twórcami ludowymi oraz plastykami amatorami,
stworzenie im możliwości wystawiania i zbytu dzieł.
W działalności TMZŻ życie zawsze wyprzedzało regulację prawną różnych
poczynań. W dużych ośrodkach miejskich jak Warszawa, Kraków, Opole zaczęły
organizować się samorzutnie grupy członków i sympatyków TMZŻ. Grupy te działały
już od 1968, uprawomocniły się jednak i przekształciły w oddziały dopiero w 1972, po
dokonaniu odpowiednich zmian w statucie. W 1977 r. powstało koło w Porąbce.
Prace Towarzystwa zahamowane zostały częściowo przez wprowadzenie stanu
wojennego w 1981. Negatywne skutki najbardziej uwidoczniły się w pracy oddziałów
i kół, których działalność w latach 1982-83 prawie zupełnie zamarła.
W 1984 Urząd Miejski w Żywcu wykonał kosztowny remont części zabytkowych
oficyn zamkowych i przekazał je na siedzibę Towarzystwa, które w ten sposób uzyskało
obszerny i piękny lokal przy ul. Zamkowej 4. Życzliwość władz miejskich otacza
towarzystwo od tamtej pory po dzień dzisiejszy.
W grudniu 1991 w ramach Towarzystwa powstała Sekcja Przyjaźni Polsko-
Szwedzkiej. Z okazji inauguracji działalności w dniach 25-26 stycznia 1992 r. Zarząd
gościł w swojej siedzibie Karola Stefana Habsburga z córką Marią Krystyną, o. Joachima
Badeniego oraz ambasadora Królestwa Szwecji. Przy dużym zaangażowaniu Towarzystwa,
proces zbliżenia mieszkańców Żywiecczyzny z niezmiennie życzliwie wspominaną
rodziną dawnych właścicieli dóbr żywieckich zaowocował w 2001 powrotem do Żywca
na stałe z emigracji arcyksiężniczki Marii Krystyny, córki Karola Olbrachta Habsburga,
który zmarł w Szwecji w 1951.
W roku 2004 Towarzystwo obchodziło jubileusz 70-lecia istnienia. Pod jego
patronatem działa nadal Grupa Literacka „Gronie”, a od 2003 Społeczny Instytut
Historyczny „Biblioteka Żywiecka”, nawiązujący do tradycji badań naukowych
prowadzonych w początkach istnienia Towarzystwa. W tymże roku rocznik TMZŻ Karta
Groni ukazał się z numerem XXIII. Od wielu lat działa też Studium Wiedzy o Żywiecczyźnie;
co miesiąc odbywają się prelekcje i spotkania z ludźmi, którzy dzielą
57