22.12.2012 Views

prologo - Academia de l'Aragonés

prologo - Academia de l'Aragonés

prologo - Academia de l'Aragonés

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Estudio <strong>de</strong> Filolochía Aragonesa (<strong>Aca<strong>de</strong>mia</strong> <strong>de</strong> l’Aragonés)<br />

En atras ocasions, en cultismos y voces internacionals, a letra x represienta<br />

lo grupo consonantico /ks/, por lo que s’escribirá sin refuerzo vocalico:<br />

sexo, saxofón, taxi, axial, etc.<br />

Como regle cheneral, a grafía ix en interior <strong>de</strong> parola represienta lo fonema<br />

palatal, mientres que a grafía x represienta lo grupo /ks/; ta conoixer<br />

a pronuncia <strong>de</strong> voces con a seqüencia consonant+ix, en primeras será /ks/ en<br />

cultismos, y o fonema palatal en voces patrimonials y semicultismos, pero<br />

serán os diccionarios normativos os que l’aclararán <strong>de</strong>finitivament. A seqüencia<br />

correspon<strong>de</strong> a la pronuncia [giʃ] en as voces patrimonials<br />

(guix, guixa, guixón, guixeta); si se’n das bell caso <strong>de</strong> pronuncia [gwiʃ], a<br />

grafía correcta habría d’estar .<br />

2.2.13. Letra Y y<br />

A letra y represienta lo fonema palatal sonoro /ʝ/ 34 u lo semiconsonant<br />

[j] en buyol, vayana, royo, veyer, yera, yeti, yodo, etc. En enyermar, <strong>de</strong>senyermar<br />

y atros casos <strong>de</strong> <strong>de</strong>rivación u composición, no i hai digrafo ny, sino<br />

la chuntura d’os grafemas y .<br />

Quan este soniu <strong>de</strong>rive d’a seqüencia inicial HĔ-, s’escribirá hie- encara<br />

que se pronunciará /ʝe/: hiena, hierba, hielmo, etc., asinas como los<br />

suyos <strong>de</strong>rivaus: enhierbar-se. Tamién s’escribirá hie- en os helenismos hieratico,<br />

hieroglifico, etc.<br />

Si l’etimo tiene Ĕ tonica, se grafiará ye-: yermo, yeugua, yerro, etc.<br />

Como se veye, o verbo errar presienta una irregularidat en as formas an que<br />

recaye a tonicidat en o lexema: yerro, yerras, yerra, yerran, yerre, etc.<br />

S’admitirá la epentesi consonantica en voces como diya, mataciya,<br />

piyor, etc., pero no pas en voces gramaticals como *miya, u formas <strong>de</strong>rivadas<br />

como *diyario, *empiyorar, etc. Con tot y con ixo, as formas mes comuns<br />

son sin epentesi: día, matacía, pior.<br />

Quan se tracte d’a conchunción copulativa cheneral, se grafiará con<br />

esta letra, , a la que correspon<strong>de</strong> una pronuncia vocalica /i/, anque por<br />

fonosintaxi pueda realizar-se con mayor u menor carga consonantica. En<br />

34. Consi<strong>de</strong>ramos a existencia <strong>de</strong> dito fonema por aquells casos an que apareix chunto con<br />

a vocal /i/ u lo soniu semiconsonant [j] en voces como cayiu, muyiu, royisco, etc.<br />

28

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!