Authentieke versie downloaden (pdf)

Bijlage 5 Slakkenwol
Memo Miriam Tijsmans, VROM-Inspectie Zuid-West, afdeling Stoffen en Producten
Wat is slakkenwol?
Slakkenwol is een isolatiemateriaal, vergelijkbaar met de isolatiematerialen steenwol en glaswol.
Slakkenwol, bekend onder ICSC (International Chemical Safety Cards) nummer 0195, is een
vormloos silicaat dat vervaardigd is van metaalslakken. Het is een vezelachtige vaste stof die
een bindmiddel en een olie voor de onderdrukking van stof bevatten. Omdat het materiaal niet
brandbaar is wordt het toegepast als isolatiemateriaal.
Hoe is radioactief slakkenwol ontdekt?
Naar aanleiding van een aantal incidenten met het smelten van radioactieve bronnen in
smeltovens in het buitenland zijn sinds het midden van de jaren 90 van de vorige eeuw de
eerste poortdetectiesystemen in Nederland in gebruik genomen bij metaalsmelters en metaalrecyclingbedrijven.
Met behulp van deze poortdetectiesystemen konden de metaalsmelters
en de metaalrecyclingbedrijven bij hun bedrijf aangeleverde ladingen metalen controleren op
de (ongewenste) aanwezigheid van radioactieve stoffen. Vrij kort daarna werd in Nederland
radioactief slakkenwol ontdekt. Dit materiaal bevond zich namelijk als restproduct of vervuiling
in ladingen metalen, voornamelijk ladingen ferrometalen, die bij metaalrecyclingbedrijven
werden aangeleverd. De met radioactief slakkenwol vervuilde ladingen metalen bleken in de
meeste gevallen te worden aangeleverd door sloop- en demontagebedrijven. In die gevallen kon
de herkomst van het radioactieve slakkenwol worden vastgesteld en heeft de VROM-Inspectie
handhavend opgetreden met als doel een veilige verwerking van het radioactieve slakkenwol.
Zo is bijvoorbeeld uit een voormalige energiecentrale ongeveer 30 ton radioactief slakkenwol
gecontroleerd verwijderd en afgevoerd.
Hoe kan slakkenwol radioactief zijn?
Uit onderzoek dat in 2001 in opdracht van het Ministerie van VROM door de KEMA werd uitgevoerd
bleek dat eind jaren veertig van de vorige eeuw radioactieve slakkenwol was geproduceerd als
bijproduct van de productie van tin uit tinerts in Nederland. Deze slakkenwol is in dit geval
gemaakt van tinslakken, slakken die ontstaan bij de tinproductie. In tinerts komen in hogere
mate concentraties van de natuurlijk voorkomende radioactieve stoffen uit de uranium- en
thorium-vervalreeksen voor. In de slakken uit de tinproductie zijn die stoffen geconcentreerd,
waardoor die slakken veel hogere concentraties aan uranium en thorium bevatten. Omdat van
die tinslakken slakkenwol geproduceerd is bevat dit slakkenwol ook uranium en thorium en is het
materiaal derhalve radioactief. De radioactiviteit in slakkenwol is homogeen door het materiaal
verdeeld wat een aanwijzing is voor het feit dat de radioactiviteit niet is opgenomen in de
gebruikersfase maar dat het hier gaat om een materiaaleigenschap. Voor radioactief slakkenwol
geldt een gemiddelde activiteitsconcentratie van 4 Becquerel per gram voor radioactieve stoffen
uit de vervalreeks van uranium (U-238sec) en 12 Becquerel per gram voor radioactieve stoffen
uit de vervalreeks van thorium (Th-232sec). De totale productie van deze slakkenwol werd in het
KEMA-rapport geschat op circa 1400 ton.
Daarnaast is in de periode 1950-1960 een hoeveelheid van ongeveer 800 ton slakkenwol
geproduceerd uit löss en kalk met slechts een toeslag van tin-slakken als grondstof. Hierdoor zijn
de activiteitsconcentraties van de radioactieve stoffen uit de uranium- en thorium vervalreeksen
in dit product lager, maar kan er nog steeds sprake zijn van radioactief slakkenwol.
Waar is radioactief slakkenwol toegepast?
Het radioactieve slakkenwol is toegepast als isolatiemateriaal in diverse installaties en gebouwen
in de jaren 1950-1970, met name de industriële toepassingen. Daarbij moet onder andere gedacht
worden aan:
• Stoomleidingen in de (proces)industrie.
• Ketels en leidingen bij electriciteitsproductie-bedrijven.
• Stoomketels bij tuinders.
• Ovens in diverse formaten, van grote fabrieksovens tot kleine bakkersovens.
• Brandwerende deuren in fabrieken, liften (ook bij woningbouw).
58
Interventiestrategie Bouw- en sloopafval (BSA)