OOST-lNDIË. - the Aceh Books website

110
„ Bantam moet vernederd, ja verdelgd worden of de Comp,
gaat verloren." 't Was voor niemand een geheim meer
dat Bantam sterker was dan zij, en 't werd hoog tijd dat
de nederlaag der Makassaren bij Kappar zoowel als de
dood van Kraëng Glisson en van Troena Djaja de kansen
deed verkeeren.
Gelukkig stond de vredelievende partij van den troonopvolger,
der oorlogspartij van den ouden sultan tegenover
; het zaad van twist en tweedracht door van Dijck
gestrooid, was gerijpt en droeg zijne vruchten toen men
op 1 Mei 1680 vernam, dat de kroon van Aboe'l Fatah Ageng
op zijn zoon overgegaan, de ons vijandig gezinde rijksbestuurder
door een ander vervangen en een vredesbode
naar Java afgezonden was. Die omwenteling kwam de
Comp, zeer te stade. Het contract van 1659 werd vernieuwd
, Tjeribon aan dezelfde verplichtingen als de andere
havens van de noordkust onderworpen en nieuwe onderhandelingen
met (Bantam geopend, die echter slepende
bleven en eerst later werden bekrachtigd.
Toch was de wederzijdsche verhouding verbeterd, en in
Dee. 1681 kwamen twee gezanten uit Bantam te Bataviaaan,
om den gouv.-gen. Speelman namens sultan Abdoe'l Kahar
Hadji te begroeten en met de door hem aanvaarde hooge
betrekking geluk te wenschen. Men achtte nu alle bezwaren
opgelost en zag een duurzamen vrede te gemoet;
doch de oude sultan, in zijn lustslot Tirtajasa teruggetrokken,
al spoedig naijverig op zijn plaatsvervanger,
en berouw gevoelende over den afstand van 't gezag, beraamde
het plan om zijn geliefden tweeden zoon, pangeran
Poerbaja, op den troon te plaatsen en 't gezag in handen
te spelen. Daartoe verzamelde hij zijne oude aanhangers
en vele misnoegden te Tirtajasa om zich heen, was door
list en verraad geholpen , weldra meester van Bantam,
en had zich op nieuw, door Engelschen en Denen ondersteund
, in de residentie gevestigd, na zijn opvolger gewapender
hand te hebben verdreven. De jonge sultan,
al nauwer en nauwer ingesloten, had zich met eenige
getrouwen in zijn kasteel Soeroesoeang teruggetrokken
en de hulp van Nederland ingeroepen.
Bijna terzelfder tijd dat zijn gezag geheel verloren ging,