november/december 1 9 9 7 vn-vrouwen verdrag roniek ... - Aletta

ing in deze notitie. De motie Van der Burg/Dittrich 6 ,
inhoudende dat het huwelijk moet worden opengesteld
voor homosexuele paren, heeft geleid tot de instelling
van de Commissie-Kortmann. Deze commissie onderzoekt
de verschillende aspecten van de openstelling
van het huwelijk en besteedt tevens aandacht aan de
gevolgen voor afstamming en adoptie. Het advies van
de Commissie wordt dit najaar verwacht. Tot die tijd
heeft staatsecretaris Schmitz de discussie over het
homohuwelijk en homosexueel ouderschap opgeschort.
Bij de behandeling van de afzonderlijke wetsvoorstellen
is daarom vooralsnog vastgehouden aan
het uitgangspunt van de regering. Intussen is de discussie
over het homohuwelijk en homosexueel ouderschap
in de literatuur in alle hevigheid ontvlamd. Wat
Nuytinck betreft is de dag waarop de motie, inhoudende
dat het huwelijk moet worden opengesteld voor
homoparen, werd aangenomen 'een zwarte dag in de
geschiedenis van het Nederlandse personen- en familierecht'.
7 Ook Pessers liet zich niet onbetuigd. In haar
artikel Liefde is niet genoeg betwijfelt zij of in geval
van niet-biologisch ouderschap liefde en nestwarmte
voldoende zijn om de symbolische orde van de bloedverwantschap
te vervangen. 8
Afstammingsrecht
Het afstammingsrecht is ongetwijfeld het heetste hangijzer
van het familierecht. Dit onderwerp kan bogen op
een grote, soms verhitte belangstelling in de literatuur.
9 Het verbaast dan ook niet dat het afstammingsrecht
voor de wetgever een flinke kluif is gebleken en
dat het huidige wetsvoorstel een lange voorgeschiedenis
kent. Inmiddels ligt het wetsvoorstel afstammingsrecht
bij de Eerste Kamer. 10 Het beoogt aanpassing van
het klassieke afstammingsrecht aan de eisen van deze
tijd. Er is meer dan voorheen 'aansluiting gezocht bij
de natuurlijke afstamming'. 11
Belangrijke wijzigingen 12
a. De gerechtelijke vaststelling van het vaderschap
wordt als nieuwe figuur geïntroduceerd (art. 207 Wv).
Op verzoek van moeder of kind kan de rechtbank het
vaderschap van een man vaststellen op de grond dat
6. TK 1995-1996, 22 700, nr 18, aangenomen met 81 tegen zestig
stemmen.
7. Nuytinck, A.J.M, Het hete hangijzer van het homohuwelijk, FJR
1996, nr 6, p. 125 (editorial). Zie verder o.a. Burg, W. van der, Het
huwelijk - een omstreden instituut, NJB 1997, nr 29, p. 1321-1325;
Het homohuwelijk de rechtsorde int redactioneel NJCM-bulletin
1996, jrg. 21-4, p. 491-494; Schutte-Heide-Jorgensen, L., Recht op
homohuwelijk! Ars Aequi 1997, nr 2, p. 86-92; Waaldijk, C, Naar
een gelijkgeslachtelijk huwelijk, FJR 1995, nr 10, p. 229-231.
8. Pessers, D.W.J.M., Liefde is niet genoeg, De betekenis van het
verwantschapssysteem, Justitiële Verkenningen 1996, nr 8, p. 46-54.
Dit nummer van JV is geheel gewijd aan het thema 'wenskinderen'.
Zie ook de reactie hierop van A. Veldman, Heeft een nicht geen verwanten}
Het verwantschapssysteem en homosexueel ouderschap,
Nemesis 1997, p. 1-3. Zie verder o.a. Waaldijk, C, Van volle adoptie
naar eenvoudige aanneming van juridisch ouderschap, FJR
1996, nr 5, p. 98-102.
9. Zie bijv. FJR 1996, nr 4, Themanummer over de herziening van
het afstammingsrecht; Wortmann, S., Het derde wetsvoorstel herziening
van het afstammings- en adoptierecht, FJR 1996, nr 6, p.
126-131; Wamelen, C. van, Het tekort in het familierecht, in het bijzonder
het afstammingsrecht, NJB 1996, nr 28, p. 1093-1102.
10. Kamerstukken 24 649.
KRONIEK VAN HET PERSONEN- EN FAMILIERECHT ANNELIES HENSTRA
deze de verwekker is van het kind of op de grond dat
de man als levensgezel van de moeder heeft ingestemd
met een daad die de verwekking van een kind tot
gevolg kan hebben gehad. Door de gerechtelijke vaststelling
ontstaan familierechtelijke betrekkingen tussen
vader en kind. 13
b. Het verbod van erkenning door de gehuwde man
vervalt.
c. De voor erkenning vereiste toestemming van de
moeder kan worden vervangen door die van de rechter,
indien de man die wil erkennen de verwekker is van het
kind en de erkenning de belangen van het kind of de
belangen van de moeder bij een ongestoorde verhouding
met het kind niet schaden (art. 204 Wv).
d. De mogelijkheid tot ontkenning van het door huwelijk
ontstane vaderschap worden voor de vader en moeder
gelijk getrokken. Ook het kind krijgt de mogelijkheid
het door huwelijk ontstane vaderschap te
ontkennen. Grond voor de ontkenning is het feit dat de
vader niet de biologische vader is van het kind (art. 200
Wv).
Voorts kan nog worden gewezen op de afschaffing van
de verjaring van de vaderschapsactie. De hoofdregels
met betrekking tot het ontstaan van het juridisch
ouderschap blijven overigens ongewijzigd. 14
Ad c. Erkenning tegen de wil van de moeder
De huidige regeling van erkenning tegen de wil van de
moeder is gebaseerd op de jurisprudentie van de Hoge
Raad. 15 In deze jurisprudentie wordt een onderscheid
gemaakt tusen de 'gebruikelijke' en de 'niet-gebruikelijke'
situatie. In de gebruikelijke situatie dat de moeder
het gezag heeft over het kind, daarmee in gezinsverband
samenleeft en het kind verzorgt en opvoedt,
wordt haar toestemming slechts door die van de rechter
vervangen indien de moeder geen enkel te respecteren
belang heeft bij haar weigering. Een belangenafweging
vindt dan niet plaats. Dit wordt pas anders
indien (ondermeer) de verwekker meer dan gebruikelijk
heeft gezorgd. Uit de jurisprudentie van de Hoge
Raad kan een vrij duidelijke lijn richting honorering
van zorg worden gedistilleerd. 16
De mogelijkheid voor de verwekker 17 om het kind
11. TK 1995-1996, 24 649, nr 6, p. 2.
12. Zie voor een gedetailleerde bespreking van het wetsvoorstel
o.m.: Smits, V.M., Waar komen de kinderen straks vandaan! Het
nieuwe afstammings- en adoptierecht, Nemesis 1997, p. 27 en I. de
Hondt en N. Holtrust, Met het afstammingsrecht naar de eenentwintigste
eeuw, NJB 1996, nr 20, p. 749-754.
13. Zie voor een bespreking van deze figuur: Heida, A., De gerechtelijke
vaststelling van het vaderschap, FJR 1997, nr 5, p. 115-
118.
14. Dit tot verdriet van Van Wamelen (a.w). In haar optiek moet het
juridisch vaderschap afhankelijk worden gesteld van een bij de
geboorte-aangifte te overleggen medische verklaring, zodat juridisch
vaderschap naadloos aansluit bij biologisch vaderschap. Zie
ook de reactie van C.J. Forder, Biologisch ouderschap: vaders met
of zonder keurmerk, NJB 1997, nr 1, p. 19-21. Voor 'tekorten' in de
regeling van juridisch moederschap zij verwezen naar: Sutorius,
E.Ph.R en H.L.J.M. Kersten, Het gezag van draagmoeders, NJB
1997,nr25,p. 1116-1120.
15. Zie uitsprakenreeks van de HR vanaf 8 april 1988, NJ 1989,170.
16. Zie E. lx>eb en A. Henstra, Moet erkenning zorgen baren? De rol
van zorg bij erkenning tegen de wil van de moeder, Nemesis 1996,
p. 83-86.
17. Volgens de MvT is de verwekker de man die samen met de moe-
1997 nr 6 187