november/december 1 9 9 7 vn-vrouwen verdrag roniek ... - Aletta

More documents

Recommendations

Info

I KRONIEK tegen de wil van de moeder te erkennen, is in het wetsvoorstel aanzienlijk uitgebreid. De rechter treedt reeds op grond van het enkele feit van verwekkerschap in een belangenafweging. Daarbij is de bloedband de enige doorslaggevende factor, er hoeft geen sprake te zijn van family life. De memorie van toelichting en de tekst van de wet zwijgen hierover althans in alle toonaarden. Zorg speelt überhaupt geen enkele rol. Bij de belangen'afweging' staat het belang van de verwekker bij de totstandkoming van een familierechtelijke betrekking 'primair'. 18 Slechts indien de erkenning de belangen van de moeder bij een ongestoorde verhouding met het kind of de belangen van het kind zou schaden, wordt vervangende toestemming geweigerd. De voorbeelden die de memorie van toelichting noemt zijn niet bepaald geruststellend: van schade is bijvoorbeeld sprake indien een verkrachter zijn kind zou willen erkennen. De bloedband is de enige doorslaggevende factor, er hoeft geen sprake te zijn van 'family life'. Aangezien er blijkbaar alleen in extreme gevallen rekening gehouden gaat worden met de belangen van moeder en kind, is er mijns inziens helemaal geen sprake van een (evenwichtige) belangenafweging. De hele regeling komt erop neer dat de verwekker in principe recht heeft op erkenning, ongeacht de vraag of hij in een nauwe persoonlijke betrekking staat tot het kind. Men heeft alleen niet zover willen gaan het toestemmingsvereiste van de moeder formeel af te schaffen. Materieel dreigt het echter een lege huls te worden. 19 Daarmee wordt de moeder een belangrijke bescherming tegen ongewenste inmenging in haar privé- en gezinsleven ontnomen. Aan erkenning kleven immers ingrijpende gevolgen, zoals een omgangsrecht en de bevoegdheid een verzoek tot gezagswijziging in te dienen. Het valt mijns inziens niet te rechtvaardigen - mede in het licht van artikel 8 EVRM dat ook voor de moeder een recht op respect voor haar privé- en gezinsleven zou moeten inhouden - dat aan het belang van de zorgende ouder in een conflictsituatie als erkenning tegen de wil van de moeder zo weinig gewicht wordt toegekend. Overigens is volgens het wetsvoorstel óók vervangende toestemming voor erkenning vereist, indien de moeder is overleden. In het huidige recht geldt het toestemmingsvereiste enkel tijdens het leven van de moeder, aldus uitdrukkelijk de Hoge Raad in zijn uit- der het kind op natuurlijke wijze heeft laten ontstaan (dus niet de donor). 18. MvT p. 11. 19. Zie Blokland, E. van, Zorg, gezag en ouderschap, Nemesis 1997, p. 85-87. 20. NJ 1996,405 m.nt. JdB. In het wetsvoorstel zijn de woorden 'bij het leven van de moeder' van art. 1:224 onder d BW geschrapt. 21. HR 3 januari 1997, RvdW 1997,13c. 22. Pres. Rb 's-Hertogenbosch 27 maart 1997, KG 1997, 147. 23. Sinds de invoering van de DNA-test zes jaar geleden, is het aan- VAN HET PERSONEN- EN FAMILIERECHT ANNELIES HENSTRA spraak van 8 <strong>december</strong> 1995. 20 De onwenselijke consequentie hiervan is, dat niemand de erkenning van het kind door de verwekker tegen kan houden indien de moeder is overleden. Ook het kind niet. Het wetsvoorstel ondervangt dit bezwaar door ook in deze situatie rechterlijke toestemming te eisen. Ad d. Ontkenning door het kind De figuur van ontkenning van het huwelijksvaderschap is in het wetsvoorstel fors uitgebreid. Ook het kind heeft deze ingrijpende mogelijkheid gekregen. Ontkenning door het kind past naadloos bij het biologische determinisme, een stroming die niet alleen in de afstammingswetgeving maar ook in de rechtspraak zienderogen terrein wint. Tot welke extremen dit denken kan leiden illustreren de twee onderstaande uitspraken. Recent liet de Hoge Raad een uitspraak van het hof in stand waarin een moeder op vordering van de dochter was veroordeeld de identiteit van de biologische vader te onthullen. In hoger beroep had de moeder gesteld dat zij deze informatie niet kon verschaffen, aangezien haar dochter was verwekt tijdens een groepsverkrachting door onbekenden. Volgens de Hoge Raad mocht het hof dit verweer terzijde schuiven, nu de moeder had nagelaten ook aannemelijk te maken dat zij de gevraagde informatie niet kon geven. 21 In een kort geding dat onlangs diende eiste een wettige dochter dat haar ouders zich aan een DNAen bloedgroeponderzoek zouden onderwerpen, omdat zij ernstig aan haar afstamming twijfelt. 22 Het Salomonsoordeel van de DNA-test zal naar het zich laat aanzien in de toekomst steeds vaker voor de rechter worden ingeroepen. 23 EHRM-rechtspraak Recent deed het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (hierna: EHRM) uitspraak in de zaak X, Y en Z tegen het Verenigd Koninkrijk. 24 Het gaat in deze zaak om een vrouw-naar-man transsexueel (X) die sinds 1979 samen leeft met Y. Middels KID krijgen zij in 1992 een kind. De klacht heeft betrekking op het feit dat X onmogelijk juridische vader kan worden van Y. (De Engelse wet erkent namelijk geen geslachtsverandering). De uitspraak van de ECRM was destijds spraakmakend, omdat de commissie de betrekkingen tussen een vrouw-naar-man transsexueel, een vrouw en hun KID-kind wél als family life kwalificeerde, terwijl zij tegelijkertijd op het standpunt bleef staan dat er tussen een lesbisch ouderpaar en hun KID-kind géén sprake is van family life. 25 Een fraaier voorbeeld van de enorme waarde die in de context van ouderschap vaak wordt toegekend aan geslachtsverschil en sexerollen, lijkt mij nauwelijks denkbaar. De ECRM concludeerde tot schending van artikel 8 EVRM, nu aan X niet het tal afgenomen testen al enorm toegenomen, zie NRC Handelsblad van 8 februari 1997: 'In 1996 bereikte het aantal bij het CLB afgenomen testen een recordhoogte: ruim 250 tegen zeventig in 1987.' Zie over het recht op afstammingsgegevens D. Wolfhagen, Wat niet weet, wat niet deert, Nemesis 1997, p. 98-103. 24. EHRM 22 april 1997, RN 1997,778. 25. ECRM 27 juni 1995, RN 1996, 537, m.nt. NH en IdH. Zie m.n. paragraaf 53-55 van de ECRM-uitspraak. Wat betreft het lesbisch ouderpaar wordt gedoeld op de Kerkhovenzaak, ECRM 19 mei 1992, RN 1992,291. 188 NEMESIS
I KRONIEK VAN HET PERSONEN- EN FAMILIERECHT volledige juridische vaderschap werd toegekend. De mogelijkheid van gezag hield volgens de ECRM onvoldoende juridische erkenning in van de ouderrol van X. 26 Dit oordeel wordt door het EHRM niet bevestigd: er is weliswaar sprake van family life tussen Y, X en Z, maar een schending van art. 8 EVRM wordt niet aanwezig geacht. Overigens is dit de eerste uitspraak van het EHRM over een sociale (transsexuele) ouder en kind en hun recht op respect voor familie- en gezinsleven. Voorheen betrof het steeds biologische ouders en hun nageslacht. Een fraaier voorbeeld van de enorme waarde die vaak wordt toegekend aan geslachtsverschil en sexerollen, lijkt mij nauwelijks denkbaar. Family life In tegenstelling tot de ECRM doet het EHRM bij zijn beslissing dat er tussen X, Y en Zfamily life aanwezig is, geen uitspraak over de situatie van een <strong>vrouwen</strong>paar met kind. De algemene bewoordingen die het EHRM hanteert om aan te geven wanneer er sprake kan zijn van family life, sluiten de aanname van family life in bovengenoemde situatie echter niet uit: 'When deciding whether a relationship can be said to amount to "family life", a number of factors can be relevant, including wether the couple live together, the length of their relationship and wether they have demonstrated their commitment to each other by having children together or by any other means'. Geen schending van artikel 8 EVRM Het EHRM is van mening dat artikel 8, in de context van een transsexuele sociale (niet-biologische) vader, geen positieve verplichting voor de staat impliceert om deze persoon ook als juridische vader te erkennen. Transsexualiteit en niet-biologisch ouderschap (KID) roepen namelijk ingewikkelde kwesties op waarover onder de lidstaten geen consensus bestaat en ten aanzien waarvan de wet zich in een overgangsfase lijkt te bevinden. Waarschijnlijk struikelt het EHRM vooral over de transsexualiteit. De indruk die door het Hof wordt gewekt dat er geen overeenstemming bestaat over de regeling van het juridisch ouderschap van KID-kinderen in het algemeen, lijkt mij namelijk niet juist. In ieder geval in Engeland, maar ook in Nederland kan de niet-biologische vader van een middels 26. Zie paragraaf 65. 27. Adoptie en afstamming worden tezamen behandeld in één wetsvoorstel, zie kamerstukken 24 649. Zie voor een bespreking Smits (a.w.). 28. Overigens is de staatssecretaris van plan om interlandelijke adoptie ook mogelijk te maken voor één persoon alleen, TK 1996- 1997, 22 700, nr 22. 29. Bij 'stiefouder' of 'partner'adoptie worden de familierechtelijke betrekkingen met de ouder-partner niet verbroken. Dit i.t.t. eenouderadoptie. Zie over stiefouderadoptie K. Blankespoor, Stiefouderadoptie, wonderlijk of monsterlijk construct? FJR 1997, nr 2, p. 37- 44. ANNELIES HENSTRA KID verwekt kind zonder problemen juridische vader worden. Adoptie 27 Belangrijkste wijzigingen a. Adoptie door een ongehuwd paar van verschillend geslacht gaat tot de mogelijkheden behoren, evenals eenouderadoptie (art. 227 Wv). Dit voorstel heeft alleen betrekking op de binnenlandse adoptie. De buitenlandse adoptie blijft dus beperkt tot een echtpaar. 28 b. De positie van de oorspronkelijke juridische ouder wordt versterkt. Aan tegenspraak van deze ouder kan nog slechts onder bepaalde, zeer beperkt omschreven omstandigheden worden voorbijgegaan (art. 228 lid 2 Wv). Ad a. Adoptie door homosexueel paar Voor partners van hetzelfde geslacht blijft het vooralsnog onmogelijk samen een kind te adopteren. Op 5 september jongstleden wees de Hoge Raad een verzoek tot adoptie door de vrouwelijke partner van de moeder - een soort stiefouderadoptie 29 - af. De Hoge Raad bepaalde in navolging van het hof dat voorzien in een dergelijk verzoek de rechtsvormende taak van de rechter te buiten zou gaan. Daarbij liet de Hoge Raad in het midden of de Nederlandse wetgeving op dit punt in strijd is met het EVRM. Moltmaker daarentegen constateerde in zijn conclusie dat de huidige wetgeving in dit opzicht niet in overeenstemming lijkt te zijn met het EVRM. Opmerkelijk (en ergerlijk) is de overweging van de Hoge Raad dat onder ogen zal moeten worden gezien of de 'bijzondere aard' van deze adoptievorm waarbij de gedachte aan een vorm van afstamming wordt losgelaten, wellicht behoort mee te brengen dat niet elke band met de biologische vader door de adoptie wordt verbroken. 30 Hiermee wordt - mijns inziens geheel ten onrechte - gesuggereerd dat er tussen adoptie door heterosexuelen en homosexuelen een wezenlijk onderscheid bestaat dat een verschil in behandeling kan rechtvaardigen. Ook in geval van adoptie door heterosexuelen geldt immers dat er geen sprake is van een 'vorm van (natuurlijke) afstamming'. Het instituut adoptie beoogt juist de bevestiging van een opvoedingsrelatie tussen een kind en een volwassene die niet de biologische ouder is. 31 Gezagsrecht Het wetsvoorstel Gezamenlijk gezag voor een ouder en zijn partner (voorheen: medevoogdij) en gezamenlijke voogdij ligt inmiddels bij de Eerste Kamer. 32 Het beoogt juridische bescherming te bieden aan feitelijk 30. Hiermee verwijst de HR overigens naar een zwakke vorm van adoptie, een onderwerp waarvoor veel aandacht bestaat in de literatuur. Zie de recent verschenen proefschriften van M. Meijdam-Slappendel, Adoptie in Nederland, en G. Schmidt, Sterke en zwakke adopties: een rechtsvergelijkend onderzoek, T.M.C. Asser Instituut Den Haag 1996. 31. Zie in gelijke zin C. Forder, NJCM-Bulletin 1997, nr. 1, p. 30- 34, noot bij Rechtbank Haarlem (adoptie door biologische vader), 30 juli 1996 en Rechtbank Amsterdam, 1 mei 1996 (adoptie door meemoeder). 32. Kamerstukken 23 714. 1997 nr 6 189
Page 1 and 2: NOVEMBER/DECEMBER 1997 SEXUEEL MISB
Page 3 and 4: Bestrijding sexueel geweld verstand
Page 5 and 6: I ARTIKEL tuele algehele herziening
Page 7: ing in deze notitie. De motie Van d
Page 11 and 12: KRONIEK VAN HET PERSONEN- EN FAMILI
Page 13 and 14: KRONIEK VAN HET PERSONEN- EN FAMILI
Page 15 and 16: ACTUAUTEITENKATERN Samenstelling El
Page 17 and 18: 2.5. Verworpen moet worden de opvat
Page 19 and 20: 5. Het oordeel van de Commissie De
Page 21 and 22: PENSIOEN Nr 798 (RN-kort) Rechtbank
Page 23 and 24: ken met die van Rechtbank Amsterdam
Page 25 and 26: sioenstortingsplicht als zelfstandi
Page 27 and 28: De ambtenaar van de burgerlijke sta
Page 29 and 30: het overige bewijsmateriaal louter
Page 31 and 32: het aan Y. toegebrachte leed uitzon
Page 33 and 34: ting als medeplegers voor hun reken
Page 35 and 36: volging neemt een aanvang vanaf het
Page 37 and 38: Verkrachting Nr812(RN-kort) Rechtba
Page 39 and 40: mende redenen van humanitaire aard
Page 41 and 42: duidt er op dat de werkzaamheden va
Page 43 and 44: Voor vrouwen die als zelfstandigen
Page 45 and 46: een specialis is ten opzichte van a
Page 47 and 48: 8. Voortgangsbrief emancipatiebelei
Page 49 and 50: ling op enig moment later in de pro
Page 51 and 52: het EG-verdrag plaatsgevonden. Het
Page 53 and 54: echt. 26 Ter aanvulling daarop kan
Page 55 and 56: wen in horizontaal perspectief, SEW
Page 57 and 58: Overwerkvergoeding voor deeltijders
Page 59 and 60:
gens mij biedt het karakteriseren v
Page 61 and 62:
WOMEN'S LEGAL STUDIES First Announc
Page 63 and 64:
Seks en sport (...) Verkrachting is
show all

november/december 1 9 9 7 vn-vrouwen verdrag roniek ... - Aletta

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?