Innovatie-inspanningen van Vlaamse ondernemingen : een ... - IWT

5 De ‘technology
balance of payments’,
of technologiebetalingsbalans,
meet
de import en de
export, met andere
woorden de internationale
transfers van
technologie: licenties,
patenten, know-how
en onderzoek, en technische
bijstand. Het
verschil met O&Obestedingen
is dat het
bij de technologiebetalingsbalans
gaat
om technologie klaar
voor gebruik in
productie.
6 KLEINKNECHT
en anderen (1999).
7 Citatie: het aantal
maal dat een patent
wordt geciteerd door
andere patenten.
HOOFDSTUK 1 > Algemene inleiding
1.2 HET METEN VAN INNOVATIE
Het onderzoek naar de correcte meetbaarheid
van innovatie is een relatief jonge discipline,
die echter in volle beweging is. Dit is
het gevolg van de nauwe wisselwerking die
er bestaat tussen de dominantie van
bepaalde modelmatige innovatie-inzichten
in een tijdvak en de wijze waarop innovatie
overeenkomstig deze visie gemeten wordt.
Tot de jaren 1990 domineert de zogenaamde
‘lineaire’ of ‘technology-push’ visie op innovatie
waardoor onderzoekers en beleidsmakers
vooral afhankelijk blijven van zogenaamde
indirecte indicatoren van innovatie:
O&O-gegevens (input van middelen en personeel)
en octrooigegevens (intermediaire
gegevens). Andere traditionele indicatoren
van innovatie zijn de zogenaamde ‘technology
balance of payments’ 5 en de handel in
hoogtechnologische producten.
Om de ontwikkeling en eigenheid van de
CIS-enquête beter te kunnen plaatsen
bespreken we hieronder een aantal voor- en
nadelen van het gebruik van O&O-gegevens
en octrooigegevens.
1.2.1 Het gebruik van O&O-gegevens
O&O-gegevens zijn lange tijd de basisinputindicator
voor innovatiemeting geweest. Ze
hebben immers een aantal voordelen die
maken dat ze veel gebruikt werden én worden
in beleidsanalyses: ze worden reeds sinds
de jaren 1950 regelmatig verzameld (zodat
in toenemende mate tijdreeksen beschikbaar
komen) en dit bovendien op een internationaal
geharmoniseerde wijze.
Toch hebben O&O-gegevens ook een aantal
nadelen. Eerst en vooral geven ze enkel een
aanduiding van op wetenschap en technologie
gebaseerde innovatie en bijgevolg aanleiding
tot een vertekening naar kennis- en
technologie-intensieve sectoren. Niet-technologie-intensieve
industriële sectoren en
diensten worden verwaarloosd. Bovendien
geven O&O-data ook een onvolkomen aanduiding
van technologische innovatie: (1) het
gaat om inputs, en inputs kunnen meer of
minder efficiënt worden gebruikt; (2) O&O is
niet de enige innovatie-input (verder onderscheidt
men design; proefproductie; markt-
9
onderzoek; scholing; en investeringen in
vaste activa die direct verband houden met
nieuwe producten); (3) het aandeel niet-
O&O-innovatie-inputs ligt hoger in dienstensectoren
dan in industriële sectoren, dus een
beperking tot O&O onderschat de innovatie
in diensten; (4) er zijn ernstige problemen
met het meten van O&O in kleinere bedrijven;
met als gevolg een onderschatting van
innovatie in kleine bedrijven en in sectoren
met veel kleine bedrijven; (5) het verlenen
van overheidssteun heeft een impact op het
rapporteringsgedrag, zodat men zich kan
afvragen hoe de werkelijke evolutie verloopt
6 .
1.2.2 Het gebruik van octrooigegevens
IWT-STUDIES > >> 45
Waar O&O-gegevens lange tijd als enige
inputindicatoren worden gebruikt, verkeren
octrooigegevens in dezelfde positie wat
(intermediaire) outputindicatoren betreft.
Hun voordeel is dat ze een alternatief voor en
aanvulling op het werken met O&O-gegevens
zijn. Tevens zijn ook van octrooigegevens
lange historische tijdreeksen beschikbaar.
Bovendien zijn er geen problemen met geheimhouding
en kunnen de data naar technologische
gebieden gesplitst worden. Tot
slot lenen de data zich voor citatieanalyses 7 .
Maar soortgelijke problemen als bij O&Ogegevens
doen zich ook hier voor. Ook bij
octrooien geldt immers dat niet-formele
kenniscreatie niet in aanmerking wordt
genomen. Als gevolg hiervan treedt er dus
opnieuw een vertekening op naar kennis- en
technologie-intensieve sectoren en is er een
verlies aan informatie voor niet-technologieintensieve
sectoren en diensten. Tevens geldt
dat octrooien een onvoldoende aanduiding
geven van technologische innovatie: (1) niet
alle uitvindingen en innovaties worden geoctrooieerd;
(2) het merendeel van de
octrooien worden nooit omgezet in commercieel
haalbare producten. En zelfs als ze
worden omgezet zeggen patenten niets
over commercieel succes. Het is in die zin een
intermediaire output. Maar een belangrijke
stap voorwaarts was het gebruik van citaties
als een gewicht bij de analyse van patentdata,
vermits er immers een grote correlatie
bestaat tussen het commercieel succes van
Zie FWO-publicaties: Bestedingsanalyse 1991-2000, Jaarverslag 2000 en Jaarverslag 2001. Benno Hinnekint, FWO-Vlaanderen (www.fwo.be)