Wit over zwart - Rene van Maarsseveen

80
krijger. Dezelfde deugden die eertijds het beeld van de nobele wilde bepaalden, zoals
fiere agressiedrift, werden nu beschouwd als wreed en beestachtig. Naaktheid,
indertijd een embleem van puurheid, maakte nu deel uit van het profiel van
primitivisme en gold als teken van gebrek aan beheersing. Het contrast tussen de
krijger en de soldaat, koloniaal vijandbeeld en zelfbeeld, is een variant op het contrast
tussen wildheid en beschaving. Soldaten worden soms krijgers (warriors) genoemd
maar niet omgekeerd. De stereotiepe krijger is nagenoeg naakt, woest, en uitgerust
met primitieve wapens. Daarentegen is de soldaat in uniform, onderdeel van een
leger en onderworpen aan krijgsdiscipline.
Deze beeldretoriek was bezijden de waarheid omdat Afrikaanse krijgers geen
onsamenhangende horden waren maar georganiseerd optraden en ook legers vormden.
(Een gelijksoortige en hiermee samenhangende fictie was dat men in Afrika met
‘staatloze maatschappijen’ te doen had, waarin de bevolking in een toestand van
‘natuurlijke anarchie’ leefde. Niettemin slaagden diverse Afrikaanse samenlevingen
erin om Europese legers soms tientallen jaren te weerstaan en in een aantal gevallen
gevoelige nederlagen toe te brengen.)
Het voornaamste alibi voor Europese agressie was savagery, wildheid, met
mensenoffers als meest gebruikte excuus. Regelmatig werd een koloniale veldtocht
in de geïllustreerde pers voorafgegaan of begeleid door reportages waarin
mensenoffers breed uitgemeten werden. De Illustrated London News wijdde een
serie artikelen aan de Ashanti, op 26 juli, en daarna op 8 en 29 november 1873, onder
de kop The Gold Coast and Ashantee War. In woord en beeld kwamen sinistere
tovenaars en rituelen aan de orde, met onder meer een afbeelding van een schemerig
Ju-ju house vol mensenschedels en een bevallige vrouw (met nagenoeg westerse
trekken), vastgebonden aan een paal in de rivier, met een krokodil die naderbij sluipt.
Minder dan een jaar later begint de Britse veldtocht tegen de Ashanti.
Britse oorlogspropaganda, ‘Het offeren van een Juju meisje’. Insinuerende illustratie bij een
artikel over de Ashanti's in de Illustrated Londen News, 29-11-1873. Collectienr. 2404
Jan Nederveen Pieterse, Wit over zwart