Wit over zwart - Rene van Maarsseveen

180
character.’ The palms were prone to have simian creases, the toes farther apart, as
in apes that use the toes for climbing trees, and ‘the foot is often flat, as in Negroes.’ 22
In deze context werden negers genoemd, zij aan zij met apen, mensapen en
misdadigers.
In zowel de victoriaanse iconografie, criminologie, antropologie, biologie,
massapsychologie als dieptepsychologie, steeds komen de motieven in één punt
samen: het signalement van de wilde, de primitief, de zwarte kwam overeen met dat
van dieren, misdadigers, zwakzinnigen, gedegenereerden, mensen van lagere klasse,
menigten, enzovoorts. De verhalen van de verschillende wetenschappen
vertegenwoordigen evenzovele facetten of lagen van een westers angstsyndroom:
de angst voor zelfvervreemding werd geprojecteerd in de ‘donkere’ regionen van de
samenleving. Een gevaarlijke wereld, een wereld van monsters, die derhalve beheerst
diende te worden. Sint Joris en de draak, maar dan op wereldschaal.
In de loop van de negentiende eeuw veranderde in Europa de belangstelling voor
de Afrikaanse vrouw. Het overheersende beeld van de zwarte vrouw was dat van
een geseksualiseerde vrouw - net als in Amerika, maar in Europa zat het beeld
complexer in elkaar. De beeldvorming kende de diverse etappes en bestond uit
verschillende facetten. De Hottentot vrouw gold aanvankelijk als de Afrikaanse of
zwarte vrouw bij uitstek. Voorts werd Afrikaanse vrouwelijke seksualiteit gelijkgesteld
met de vrouwelijke seksualiteit in het algemeen, die naar negentiende-eeuwse
medische begrippen als ‘pathologisch’ werd beschouwd.
‘The Female Hottentot, with natural Apron.’ De ‘Hottentot apron’, een medische mythe van
eind 18e - begin 19e eeuw over sterk vergrote schaamlippen wordt hier voorgesteld als feit.
Gravure J. Pafs, GB, (1795) Collectienr. 0657
Jan Nederveen Pieterse, Wit over zwart