Wit over zwart - Rene van Maarsseveen

II In het Westen
123
We verlaten nu Afrika en volgen Afrikanen op hun overtocht over de Atlantische
oceaan. Wat was hun lot in de Afrikaanse diaspora in Amerika en Europa? Het nu
volgende relaas is anders van opbouw en inhoud dan het voorafgaande verhaal, dat
grotendeels chronologisch kon zijn. Ging het in deel I erom aan te tonen, dat de
beelden van Afrika ‘Europa's Afrika’ betreffen, voor beelden van zwarten in het
Westen geldt dit uiteraard nog sterker. In deel II is niet de westerse cultuur in
verhouding tot Afrika, maar de westerse cultuur zelf, die zwarten inlijft in marginale
posities, aan de orde. De opbouw van dit relaas is thematisch. Kenmerkende rollen
van zwarten in de marge van westerse samenlevingen, als bedienden en entertainers,
komen ter sprake, evenals populaire negertypen in verschillende landen, beelden van
zwarten in reclame en handelsmerken, en zwarten in de cultuur van de kinderkamer.
De draad van de chronologie wordt hier gevolgd binnen de thema's.
Twee panelen gaan in dit relaas in elkaar over: Amerika en Europa, die samen
‘het Westen’ vormen. De verschillen liggen voor de hand. In Amerika leeft een grote
zwarte minderheid, de achtergrond van wit-zwart verhoudingen is de slavernij en de
Burgeroorlog, emancipatie en burgerrechtenbeweging. In Europa zijn zwarten beperkt
in aantal. Wit-zwart verhoudingen zijn hier in de eerste plaats bepaald door de
betrekkingen met Afrika en West-Indië.
Ook in deel II komen verschillende raakvlakken met Afrika aan de orde. Er bestaan
overeenkomsten tussen de beeldvorming van koloniaal Afrika en de beeldvorming
van zwarten in Amerika, tijdens en na de slavernij. De getalsverhoudingen liggen
anders (in koloniaal Afrika waren blanken de minderheid, in het Westen zijn zwarten
een minderheid). Er doen zich overeenkomsten voor in vooroordelen en rolpatronen,
niet alleen omdat de westerse beeldvorming van Afrika die van zwarten in het Westen
historisch bepaald heeft, maar kennelijk ook omdat er sprake is van gelijksoortige
psychologische en machtsverhoudingen. Ook keert Afrika terug in reclame voor
koloniale produkten.
Jan Nederveen Pieterse, Wit over zwart