Wit over zwart - Rene van Maarsseveen

53
‘Negerverkoop’ Een slavenveiling in West-Indië (1830).
op dit gebied geen sociale en juridische traditie bestond. Slavernij was er aan geen
enkele restrictie gebonden. De slavernij in de Nieuwe Wereld is een degradatie
genoemd van de traditionele slavernij die hetzij in Afrika, hetzij in Zuid-Europa
bestond. 3
De katholieke kerk nam eeuwenlang deel aan de slavernij. De Kerk hield zelf op
grote schaal negerslaven op suikerplantages en als huisslaven, zowel in Spaans en
Portugees Amerika, als op de Filippijnen, in Portugees Azië en Afrika. Eeuwenlang
werden de stipendia van de bisschop en het kerkelijk bestel van Angola gefinancierd
uit de inkomsten van de slavenhandel. Toen men zich tegen de slavernij begon te
keren was de bijdrage van het Vaticaan tot 1839 nihil en zeer bescheiden tussen dat
jaar en 1888 toen de slavernij eindelijk werd afgeschaft in Brazilië. 4
De slavernij speelde zich buiten Europa af maar droeg wel bij aan de
kapitaalsaccumulatie in Europa. Slavernij was, volgens een klassieke stelling van
Eric Williams, een van de factoren die Europa in staat stelde om de industriële
revolutie tot stand te brengen. 5 Het belang van de driehoekshandel tussen Europa,
Afrika en Amerika wordt in sommige recente literatuur bestreden of gerelativeerd 6
maar de slavernij was ontegenzeggelijk de belangrijkste link tussen Europa en
Amerika enerzijds en Afrika anderzijds. Het maakte de ontwikkeling mogelijk van
tropisch en subtropisch Amerika en was tegelijkertijd bepalend in de
onderontwikkeling van Afrika en de verwrongen economie van het Caribisch gebied.
Honderden jaren lucratieve handel in een ‘produkt’ dat van zulk fundamenteel
belang was in de door Europa beheerste internationale arbeidsverdeling kon niet
anders dan diepe sporen achterlaten. Toch is de slavernij in de Europese kunst- en
beeldwereld naar verhouding weinig vertegenwoordigd. Ook in de moderne
geschiedenis en de geschiedenis van Europees kolonialisme komt het thema naar
verhouding weinig aan bod. 7 De slavernij, niet alleen de slavenhandel maar ook als
bestanddeel van de in-
Jan Nederveen Pieterse, Wit over zwart