Wit over zwart - Rene van Maarsseveen

More documents

Recommendations

Info

46 zagen en waarin het beeld van de nobele neger het meest populair was. 40 De rassentheorie, in de zin van de toepassing van rassenwetenschap op de geschiedenis, is van nog latere datum, van na 1840 en dus na de Britse afschaffing van de slavernij. Hoe kan dit samenvallen van de ontwikkeling van rassenwetenschap of racisme en abolitionisme worden verklaard? In de eerste plaats was de voornaamste rechtvaardiging voor slavernij niet van wetenschappelijke maar van godsdienstige aard: het bijbelse ‘argument’ van de vloek van Cham. In de tweede plaats waren veel geleerden die verantwoordelijk waren voor de formulering van de rassenwetenschap in feite tegenstanders van de slavernij. Kennelijk werd de ontwikkeling van de rassenwetenschap niet bepaald door de slavernij maar volgde ze een andere logica - bijvoorbeeld, die van de superioriteit van de westerse beschaving in de era na de Industriële Revolutie, dezelfde technologische revolutie overigens die de slavernij tot een achterhaalde vorm van arbeidsexploitatie maakte. Dit fenomeen behoort tot de ‘paradoxen van de vooruitgang’. Het tijdperk van de Verlichting, de achttiende eeuw, plaatst ons voor een aantal tegenstrijdigheden. Het staat te boek als de tijd waarin wetenschappelijk denken in opkomst was - maar dit betekende ook de verwetenschappelijking van oude vooroordelen. Het was de tijd waarin het slavernijdebat op gang kwam en er voor het eerst sprake was van mensenrechten - maar ook rassenwetenschap begon in deze tijd vorm aan te nemen, en niet alle tegenstanders van slavernij waren gespeend van racisme. Het Verlichtingsdenken was ook verweven met de opmars van het Europese expansionisme en als zodanig doortrokken van culturele arrogantie en gekleurd door politieke en economische belangen. De Verlichting was in realiteit een veel heterogenere periode dan het beeld van de Verlichting toelaat. In Frankrijk werd het geografisch determinisme (volgens welke eigenschappen van volken bepaald worden door plaats en klimaat) van de zestiende eeuw tot nieuw leven gewekt in het werk van Montesquieu. Europa karakteriseerde hij als een ‘progressief’ continent waar wetenschap floreerde dankzij het gematigd klimaat. Azië en Afrika kwamen er minder gunstig vanaf. Wel was Montesquieu een tegenstander van slavernij, waarover hij sarcastisch opmerkte: ‘Het is onmogelijk om te veronderstellen dat deze schepselen mensen zijn, want ze toestaan mensen te zijn zou leiden tot de gevolgtrekking dat wij zelf geen Christenen zijn’ (1748). Ook Rousseau en Voltaire (1694-1778) waren uitgesproken tegenstanders van slavernij maar overigens niet gespeend van vooroordelen. 41 Voltaire was van mening dat de kloof tussen blank en zwart onoverbrugbaar was en toonde zich onverdraagzaam jegens joden. Een opmerkelijke combinatie van opvattingen vinden we ook bij Pieter Camper (1722-89), de hoogleraar anatomie in Groningen die een fundamentele bijdrage aan de antropometrie leverde met ‘Campers gelaatshoek’, een meting van fysiognomische verhoudingen die één van de eerste wetenschappelijke instrumenten was om raciale verschillen in kaart te brengen. Hoe groter de gelaatshoek, des te kleiner de graad van prognathisme. Prognathisme (het vooruitspringen van het onderste deel van het gezicht) deed denken aan de hoofdvorm van dieren. Volgens Camper zouden Afrikanen de kleinste ‘gelaatshoek’ hebben en daarom tot de laagste menselijke varië- Jan Nederveen Pieterse, Wit over zwart
Fragment van Campers overzicht van gelaatshoeken van de aap tot een Grieks profiel. P. Camper, Verhandeling over het natuurlijk verschil der wezenstrekken in menschen van verschillende landsaart, 1791. 47 teit behoren. Toch was Camper op religieuze gronden een overtuigd monogenist en tegenstander van de slavernij. Hij stelde: ‘Wy zyn witte Mooren, of liever, wy zyn menschen in alles gelyk aan de Zwarten.’ 42 Op Campers werk werd voortgeborduurd aan de universiteit van Göttingen in het vorstendom Hannover, waar J.F. Blumenbach in zijn dissertatie van 1775 tot een classificatie van de mensheid kwam in drie groepen: Jan Nederveen Pieterse, Wit over zwart
Page 1 and 2: Wit over zwart Beelden van Afrika e
Page 3 and 4: Inleiding 7 Waarom wordt dit alles
Page 5 and 6: 9 wel ter sprake maar zijn niet sys
Page 7 and 8: 11 toegelegd een bijdrage te levere
Page 9 and 10: 13 Het is toch zo dat negers anders
Page 11 and 12: 15 ele verhoudingen. Daarbij wordt
Page 13 and 14: I Afrika 17 Jan Nederveen Pieterse,
Page 15 and 16: 19 Hiermee is de iconografie van he
Page 17 and 18: 21 De titelprent rechts is van Rein
Page 19 and 20: 23 Europe by Commerce, Arts, and Ar
Page 21 and 22: 25 zantium) begon de kleur zwart ee
Page 23 and 24: Sint Maurits, patroonheilige van de
Page 25 and 26: 28 Het Internationaal Gotisch, een
Page 27 and 28: 1 Degenhardt (1987). 2 Ortelius, Th
Page 29 and 30: 31 Deze laatste werd ook de wildema
Page 31 and 32: 33 natuurstaat leefden en gehouden
Page 33 and 34: 34 beeld dat China een rationele st
Page 35 and 36: 35 Het grondprincipe van deze besch
Page 37 and 38: 36 Een romantische voorstelling van
Page 39 and 40: Afrikanen en dieren 38 Van al het v
Page 41 and 42: 40 tische, Afrikaanse en Europese m
Page 43 and 44: 42 met opinies over cultuur: ‘The
Page 45 and 46: 43 W. Schermelé, Het Groote negerb
Page 47 and 48: De associatie van Afrikanen met die
Page 49: 45 zich uitstekend voor een theolog
Page 53 and 54: Blumenbach zijn opinie over Afrikan
Page 55 and 56: 49 nen en hun prestaties. 44 Zo wer
Page 57 and 58: 51 putatie is veeleer gebaseerd op
Page 59 and 60: 27 De vertaling volgt B. Paasman (1
Page 61 and 62: 53 ‘Negerverkoop’ Een slavenvei
Page 63 and 64: Hiërarchie in beeld: slaven werken
Page 65 and 66: slavernij ten voordele zou zijn van
Page 67 and 68: Op pag. 56 linksonder de titelprent
Page 69 and 70: eerst de Quaker-revival van het mid
Page 71 and 72: 59 sche kunst naar vorm vaak nog ne
Page 73 and 74: 60 wind: het baken van hoop voor zw
Page 75 and 76: 61 ‘De neger in West-Indië’; D
Page 77 and 78: 62 Illustraties uit drie edities va
Page 79 and 80: Jubileumplaat van de slavenbevrijdi
Page 81 and 82: 4 In het donkere continent 64 It wa
Page 83 and 84: 66 De exploraties waren voorbode en
Page 85 and 86: van pas kwamen worden in de westers
Page 87 and 88: was ook strategisch en commercieel
Page 89 and 90: Illustratie van Ben Horsthuis uit B
Page 91 and 92: 71 de heidenen niet alleen onwetend
Page 93 and 94: hen een strak regime oplegde. Deze
Page 95 and 96: 73 ‘In de klas.’ Boudewijnstad,
Page 97 and 98: ‘Nu weet u waarom ik zoo zwart be
Page 99 and 100: De explorateurs creëerden het beel
Page 101 and 102:
76 5 Kolonialisme en populaire cult
Page 103 and 104:
van de arbeidersbeweging in Europa
Page 105 and 106:
De nieuwsbladen zonden speciale cor
Page 107 and 108:
‘On the war path in Masai land.
Page 109 and 110:
81 De Zoeloekoning Cetshwayo karika
Page 111 and 112:
82 Het Europese beeld van Afrikaans
Page 113 and 114:
Afrikanen in Europees uniform 83 De
Page 115 and 116:
84 een vorm van etnische politieke
Page 117 and 118:
goede op kant gevallen! ...'t Heeft
Page 119 and 120:
Toen de Fransen in 1920 Afrikaanse
Page 121 and 122:
87 media het Duitse kolonialisme ne
Page 123 and 124:
88 ‘Congo atrocities’. In Engel
Page 125 and 126:
90 stelling in Amsterdam in 1883 sc
Page 127 and 128:
91 ‘Sterke negers dragen onze oli
Page 129 and 130:
92 Vier ansichten uit een serie van
Page 131 and 132:
‘Afrikanische Völkertype.’ Kol
Page 133 and 134:
Chromo's uit 1955 van Liebig ‘Peu
Page 135 and 136:
verslagen waren; afbeeldingen van v
Page 137 and 138:
97 ‘Ethnografische Afdeling’ ke
Page 139 and 140:
98 se koloniale dienst in Porto Nov
Page 141 and 142:
‘Le rouleau et les noix de coco.
Page 143 and 144:
20 miljoen ($) komen spenderen en v
Page 145 and 146:
Eindnoten: 1 Davidson (1978), p. 75
Page 147 and 148:
6 Apartheid in beeld 102 Links de l
Page 149 and 150:
Etnische rangorde in Zuid-Afrika in
Page 151 and 152:
105 de Rhodes Memorial Lecture in O
Page 153 and 154:
106 Etnische arbeidsverdeling onder
Page 155 and 156:
107 Een ander beeld van Afrikanen d
Page 157 and 158:
‘Terrorism’. Een stereotype van
Page 159 and 160:
7 Op avontuur in Afrika 108 Naast d
Page 161 and 162:
110 Kuifje-aanbidding in Belgisch C
Page 163 and 164:
Wereldbeeld in Europese jongensavon
Page 165 and 166:
Winston Churchill, My African journ
Page 167 and 168:
113 is beheersbaar. Het gegeven dat
Page 169 and 170:
114 the Antiquities and Wonders of
Page 171 and 172:
115 negentiende eeuw en Afrika; ein
Page 173 and 174:
Illustraties van George van Raemdon
Page 175 and 176:
118 ‘... want dit alles was slech
Page 177 and 178:
120 recente derde-wereldproblematie
Page 179 and 180:
121 ‘Une scène de cannibalisme d
Page 181 and 182:
Eindnoten: 1 Een interessante analy
Page 183 and 184:
8 Bedienden 124 Minderheden treft m
Page 185 and 186:
Elisabeth Murray, Countess of Dysan
Page 187 and 188:
Stefano, advertentie voor ‘Indra
Page 189 and 190:
In de doeken van Delacroix, Ingres,
Page 191 and 192:
Bediende, uitgemonsterd in Amerikaa
Page 193 and 194:
Ansichtkaart met piccolo's, USA, 19
Page 195 and 196:
het aankijken van degene die bedien
Page 197 and 198:
Minstrel-shows raakten in zwang in
Page 199 and 200:
134 Al Jolson in The Singing Kid (1
Page 201 and 202:
135 het neerhalen van de meest bomb
Page 203 and 204:
136 In één song werd een poging g
Page 205 and 206:
137 den. Nu waren het zwarten die m
Page 207 and 208:
I recall one (show) where a light-s
Page 209 and 210:
Alabama Coon Jigger. Mechanisch spe
Page 211 and 212:
‘He whistled the “Old Zip Coon
Page 213 and 214:
Uitgerekend bananen 142 'k Ben in P
Page 215 and 216:
143 ‘De «Geheel in 't zwarten».
Page 217 and 218:
Zwarte jazzmuzikant met davidster.
Page 219 and 220:
homoseksueel). 30 In 1938 werd in h
Page 221 and 222:
Een van de eerste positieve rollen
Page 223 and 224:
148 gevolgd. In de Verenigde Staten
Page 225 and 226:
van de politique des races, de raci
Page 227 and 228:
staat al meer dan veertig jaar open
Page 229 and 230:
18 In Bernal (1987), vol. I, p. 343
Page 231 and 232:
153 tevreden, loyale slaaf- ‘het
Page 233 and 234:
154 act’; een overlevingsstrategi
Page 235 and 236:
155 Advertentie Aunt Jemima Pancake
Page 237 and 238:
156 Sambo, Jim Crow, Rastus, Coon,
Page 239 and 240:
157 “Golly it's good!” Emaille
Page 241 and 242:
158 bepaalde tot wilden en mensenet
Page 243 and 244:
159 de Moorse bedienden van weleer.
Page 245 and 246:
‘Zoekt U een dienstbode? Bambouli
Page 247 and 248:
162 Recent beeldmerk van Banania, 1
Page 249 and 250:
‘The awful Bugaboo’. De boeman
Page 251 and 252:
Bij het spreekwoord ‘de Zwarte Pi
Page 253 and 254:
figuur van de Moorse bediende, die
Page 255 and 256:
11 Kinderwerk 166 Vooroordelen, zo
Page 257 and 258:
168 ‘De 10 kleine Nikkertjes’ i
Page 259 and 260:
170 ‘“Poor Topsy, why need you
Page 261 and 262:
171 Het zijn signalen uit een tijd
Page 263 and 264:
12 Libido in kleur 172 It has been
Page 265 and 266:
173 en de vader van Desdemona heeft
Page 267 and 268:
die geboren waren uit blanke vrouwe
Page 269 and 270:
Tekstfragment van een ansichtkaart,
Page 271 and 272:
177 was de grootste angst van de bl
Page 273 and 274:
179 ‘Les petits voyages de Paris-
Page 275 and 276:
181 ‘Les Curieux en extase ou les
Page 277 and 278:
183 Bach (1867) en Nackte Sklavin (
Page 279 and 280:
Journal Amusant (1899), Le Rire (19
Page 281 and 282:
186 ‘La belle négresse.’ ‘..
Page 283 and 284:
187 preoccupeerd door oftewel seksu
Page 285 and 286:
30 Zie Femmes d'Afrique (1989). Swe
Page 287 and 288:
189 Hoe is het te verklaren dat Afr
Page 289 and 290:
190 Bierviltjes van Tucher Bier en
Page 291 and 292:
Een zwarte tabaksindiaan; zakje hal
Page 293 and 294:
noodzakelijkheid, maar een genot; d
Page 295 and 296:
194 spronkelijk alleen beschikbaar
Page 297 and 298:
195 Albert Hein-reclame met Donald
Page 299 and 300:
Een Moor witwassen 196 The first st
Page 301 and 302:
197 ‘Les grandes vérités’ Fij
Page 303 and 304:
Zaken op de Filippijnen, Dean Worce
Page 305 and 306:
Busjes kachelglans: Negrita (B), Ne
Page 307 and 308:
Grapefruitreclame, California, (193
Page 309 and 310:
dans, die zelf naar een cliché ver
Page 311 and 312:
203 den voorgesteld is breder gewor
Page 313 and 314:
Doosje Fazer lakritsia lakrits, Fin
Page 315 and 316:
206 Grace Jones in Citroënreclame:
Page 317 and 318:
207 vrouw met soldatenlaarzen en mi
Page 319 and 320:
208 De kop van schrijfpapier van de
Page 321 and 322:
209 wit zich met elkaar meten. De s
Page 323 and 324:
4 Devisse and Mollat (1979), p. 215
Page 325 and 326:
14 Witte negers 212 Vooraleer men d
Page 327 and 328:
213 benadert. De overeenkomsten wer
Page 329 and 330:
214 Caliban was voltooid rond de ja
Page 331 and 332:
216 Imperialistische propaganda. Ge
Page 333 and 334:
218 tegenkrachten van ‘Europeanen
Page 335 and 336:
220 Seksisme was in de negentiende
Page 337 and 338:
222 De visie op Europa zelf was in
Page 339 and 340:
Eindnoten: 1 Chamfort (1963). 2 Vin
Page 341 and 342:
15 Beeld en macht 224 Dit onderzoek
Page 343 and 344:
226 nier waarop beeldvorming gestal
Page 345 and 346:
228 Het toeschrijven van deze eigen
Page 347 and 348:
229 Europese sigarenreclame met een
Page 349 and 350:
231 Vroeg abolitionisch gedicht van
Page 351 and 352:
233 dat ze niet realistisch maar be
Page 353 and 354:
235 Een aspect van neokoloniale bee
Page 355 and 356:
Literatuur 246 Ade Ajayi J.F. and J
Page 357 and 358:
247 Bhabha, H.K., ‘The other ques
Page 359 and 360:
248 Commelin, C. Beschryvinge van A
Page 361 and 362:
249 Eltis, D., Economic growth and
Page 363 and 364:
250 Hammond, B. and P. O'Connor, Jo
Page 365 and 366:
251 Kolpa, R. et al. (red.), Facism
Page 367 and 368:
252 Mudimbe, V.Y., The invention of
Page 369 and 370:
253 Riepe, R. und G. Riepe, Nickneg
Page 371 and 372:
254 Theye, T. (Hg.), Wir und die Wi
Page 373 and 374:
Brantlinger 117 Braque 186 Brazili
Page 375 and 376:
256 Exotisme 95, 96, 143, 144, 183,
Page 377 and 378:
Long 41, 60 Loti 160, 183 Louis 149
Page 379 and 380:
257 Renaissance 18, 113, 127, 137,
Page 381:
Zwarte Piet 10, 152, 157, 158, 163-
show all

Wit over zwart - Rene van Maarsseveen

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?