Wit over zwart - Rene van Maarsseveen

10 Populaire typen
152
Alle beelden van zwarten in de westerse wereld gaan in feite over zwarte ‘typen’,
die een bepaalde rol vertegenwoordigen, zoals bediende of entertainer, of voorkomen
in reclame. Sommige stereotypen van zwarten zijn in bepaalde westerse landen zo
populair dat ze een begrip zijn geworden, zoals de Golliwog in Engeland en Zwarte
Piet in Nederland. Waarom juist deze stereotypen? Wat zegt dit over het culturele
klimaat? Stilstaan bij deze figuren stelt ons in staat om dieper in te gaan op de rol
van stereotypen en de ‘politiek’ van beeldvorming. Het is ook een gelegenheid om
verschillen tussen westerse culturen in de beeldvorming van zwarten aan de orde te
stellen, tenminste wat betreft populaire typen - in andere gevallen moeten we ons
beperken tot de wijdse abstractie ‘de westerse cultuur’. Reclamefiguren als Banania
en de Sarotti-Mohr komen in dit hoofdstuk reeds ter sprake omdat ze zo bekend zijn
dat ze zich van hun oorspronkelijke context hebben losgemaakt.
Amerika: Sambo, Rastus, Coon, Uncle, Mammy
This was the image laid upon the dark skin of the black people by those
who had the power to do it.
Philip Hallie, 1982
One of the greatest roles ever created by Western man has been the role
of ‘Negro’. One of the greatest actors to play the role has been the ‘Nigger’.
Henry Dumas
In 1933 onderscheidde Sterling Brown vijf hoofdtypen van zwarten in de Amerikaanse
literatuur: de tevreden slaaf, de komische neger, de exotische primitieveling, de
tragische mulat en de brute nigger. In zijn overzicht uit 1973 van Amerikaanse films
vond Donald Bogle vijf overheersende stereotypen van zwarte Amerikanen - dit was
veertig jaar later en had betrekking op een ander medium, maar what's new:
toms - brave bedienden
Coons - ‘funny men’; alle zwarten zijn dom
mulatten - tragisch omdat ze niet helemaal wit zijn
mammies - seksloze oermoeders
bucks - bestiale ‘superstuds’. 1
Deze typen keren ook terug in reclame en andere media. Samen vormen ze ‘een soort
culturele barometer van het raciale klimaat van de afgelopen 150 jaar’, zoals werd
opgemerkt naar aanleiding van de Amerikaanse tentoonstelling Ethnic Notions. 2
Het meest vertrouwde zwarte type in de Amerikaanse folklore is Sambo, de
nationale nar en potsenmaker. Bekend van verhalen en grappen sinds het begin van
de negentiende eeuw, van theater en muziek en later van reclame en film, was Sambo
alom tegenwoordig in de Amerikaanse populaire cultuur. Hij gold als het prototype
van de zorgeloze zwarte, de
Jan Nederveen Pieterse, Wit over zwart