De Groene Alchemie - Tao van de Landbouw

De alchemisten kenden deze specifieke zouten nog niet. Men had echter proefondervindelijk
vastgesteld dat: 'the efficacy of the ashes passes into the water .... and let the moisture evaporate
over a fire you will find at the bottom the substance .... that is to say the salt of the matter from
which the ashes were obtained. This salt might very well be called the Philosopher's Stone .... not
prepared by the hand of man from ashes and water, but joined together by Nature, according to the
creation and ordination of God." 333
Ik zie als enige uitleg voor deze passage dat de alchemist het grote mineraal accumulatieproject van
de natuur probeert te vatten in zijn prille wetenschap. Hij stelt het levensgeluk van de mens
afhankelijk van de snelle opname der zuivere nutriënten die als vuurbestendige levenskrachten
vanuit de bodem via de planten in het menselijk lichaam terecht komen. Deze levenskracht heet hier
Philosopher’s Stone en heeft ook andere namen’ ; echter steeds gaat het over de ene heiligende
stof: 'joined together by Nature according to the creation and ordination of God'.
In de alchemistische traktaten speelt het vuur de centrale rol bij het vrijmaken van de 'subtle
minerals' uit de ruwe materialen van planten, hout en erts. In de verbrandingsresten, de as, blijken
de gezochte mineralen aanwezig te zijn; men noemt ze 'zout'. De huidige natuurwetenschap leert
ons dat de mineralen die na verbanding van de plant in de as achterblijven afkomstig moeten zijn van
de zouten die de plant tijdens de groei uit de bodem heeft opgenomen.
De as omvat slechts enkele procenten van het totaalgewicht. Het merendeel van het totaalgewicht
bestaat uit koolstof, zuurstof en stikstof. De koolstof wordt rechtstreeks als kooldioxide uit de lucht
opgenomen. De luchtstikstof komt uit de bodem nadat deze daar eerst is vastgelegd door o.a.
stikstofbindende bacteriën.
De koolstof- en stikstofverbindingen worden door het vuur geoxideerd en keren als rook terug in de
atmosfeer. De mineralen zijn daarentegen vuurbestendig; ze blijven achter in de as. Door de as als
meststof te gebruiken kan men de vruchtbaarheid verhogen en bijgevolg ook de voedselopbrengst
van zo'n akker.
Eeuwenlang past de primitieve mens het beginsel toe van concentratie van bodemvruchtbaarheid
van een groot areaal op een kleinere voedselakker. Het 'branden' was en ís het meest gebruikte
procédé om de vuurbestendige mineralen vrij te maken en in een geconcentreerde vorm als
meststof te gebruiken. Het gesloten systeem van zelfvoorziening maakte het gemakkelijker de
gunstige effecten van de as-accumulatie bloot te leggen.
De primitieve mens was vanzelfsprekend sterk onder de indruk van het onuitputtelijke regeneratie-
en voortbrengend vermogen van de zouten in de as. Het heetste vuur bleek niet in staat het
voortbrengend vermogen der mineralen te doden. Deze vuurbestendige levenskracht vormde in feite
de basis voor de voedselvoorziening en dus de 'grond'-slag voor het bestaan van de primitieve mens.
Geen wonder dat juist rondom deze kostbare en mysterieuze substantie de archaïsche religie en
vroege metafysica gestalte kregen.
De alchemisten blijken doordrongen van dezelfde bewondering voor de minerale substantie. Zij
proberen greep te krijgen op de chemische en fysische eigenschappen van de 'heilige' substantie en
leggen daarmee tegelijk de basis voor de latere natuurwetenschap. Maar vóór dat deze profane
wetenschap ontstaat is er nog een lange periode waarin we beter kunnen spreken van
alchemistische 'rituelen' of 'erediensten'. Het gaat bij die 'kunst' om de grote transformatie, waarbij
het eten van de vuurbestendige mineralen voorop staat.
333 HM-I, 185.
103